Tak toczyła się wojna Bydgoszczy i Torunia o kasę z ZIT

Pod koniec stycznia 2013 roku Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji zakończyło prace nad białą księgą, która powstała w wyniku konsultacji nad zieloną księgą, czyli zbiorem kierunków rozwoju obszarów metropolitarnych. Zdaniem ministerstwa najlepszym rozwiązaniem jest tworzenie związków komunalnych pomiędzy poszczególnymi gminami lub gminami i powiatami. Związki takie miałyby być tworzone z oddolnej inicjatywy.W sumie ZIT-y powstały wokół 18 miast wojewódzkich - przy czym w przypadku Kujawsko-Pomorskiego wspólnie tworzyłyby go Bydgoszcz z Toruniem. I przewodnictwo w takim związku na naszym terenie miałoby być pełnione rotacyjnie - raz Bydgoszcz, raz Toruń.

Pomysł ministerstwa podoba się torunianom. - Nikt nie kwestionuje, że Bydgoszcz to największe miasto w regionie i determinuje rozwój całego województwa. Ale dla zachowania całej współpracy pomiędzy dwoma miastami rotacyjność powinna być do przyjęcia dla obu miast  -  mówił toruński poseł Platformy Obywatelskiej Tomasz Lenz (na zdjęciu). Bydgoscy politycy nie byli jednak już tak bardzo entuzjastycznie nastawieni do projektu. Paweł Olszewski z PO nie ukrywał, że koncepcja rotacyjnej  władzy w związku mu się nie podoba. - W naszym regionie powinno być stosowane rozwiązanie takie jak w innych województwach: największe miasto stoi na czele związku - argumentował Olszewski. Szybko poparł go także prezydent Rafał Bruski. Lenz jednak się nie poddawał. - Rozumiem lokalny patriotyzm. Ale nie jest potrzebne akcentowanie lokalnego patriotyzmu, jeśli będzie on służył możliwości zdobycia milionów z Brukseli - komentował. To był początek kłótni bydgosko-toruńskiej.

Jego kolejną odsłoną były pisma wystosowane do ówczesnego ministra  Boniego. Pierwsze wysłał prezydent Rafał Bruski. - Bydgoszcz i bydgoszczanie oczekują zmiany stanowiska, które w świetle doświadczeń i zachodzących zmian przywróci akceptowalną społecznie równowagę ustrojową umożliwiającą wyjście z roli petenta i poczucie się gospodarzem we własnym i tylko własnym domu - napisał Bruski w liście do ministra. Nadawcą kolejnego byli bydgoscy radni, członkowie komisji ds. metropolii. - Zapisy białej księgi nie biorą pod uwagę zasad funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, kosztów społecznych oraz często rozbieżnych aspiracji rozwojowych polskich miast. Samorząd Bydgoszczy nie akceptuje i nie wyraża zgody na rotacyjne przewodnictwo. Należy przyjąć jednakowe zapisy dla całej Rzeczypospolitej, zgodnie z którymi największe ośrodki miejskie będą pełniły funkcje wiodące w Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych - można było przeczytać w liście radnych.

- Brak współpracy między Bydgoszczą a Toruniem ośmiesza nasz region w stolicy i może doprowadzić do rozpadu województwa kujawsko-pomorskiego - grzmiał marszałek Piotr Całbecki. Od tej pory jego osoba nierozerwalnie związana będzie z walką o ZIT. W czerwcu 2013 r. Całbecki przekonywał, że 'nieprawdziwe tezy' o marginalizowaniu 'niektórych partnerów samorządowych' przy dzieleniu funduszy z Brukseli 'powodują osłabienie wizerunku i pozycji regionu w kraju'. Jego zdaniem mają one negatywny wpływ na budowę spójności województwa i mogą doprowadzić do dezintegracji regionu.- Po tylu latach dyskusji i tłumaczeniu, jaka jest prawda o podziale środków unijnych, oskarżanie nas o niesprawiedliwość jest po prostu irytujące. Będziemy z tym walczyć, bo niczego nie można opierać na kłamstwie. Nie damy się dłużej opluwać. To jest przyczyną wydania tego stanowiska - tłumaczy.

Niespełna miesiąc później Całbecki stał się orędownikiem kompromisu. Na czym miałby on polegać? Podczas spotkania z prezydentami Torunia i Bydgoszczy zaproponował on - wspólny ZIT dla Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego, nad strategią którego pracowałyby jednak trzy zespoły: osobny dla obszaru bydgoskiego z miastem rdzeniowym (Bydgoszcz i okolice); osobny dla toruńskiego z miastem rdzeniowym (Toruń i okolice) oraz koordynujący zespół Urzędu Marszałkowskiego. Całbecki wyszedł także naprzeciw oczekiwaniom bydgoszczan, proponując, by pieniądze na ZIT były dzielone według liczby mieszkańców.

Proporcjonalny do liczby mieszkańców podział pieniędzy, siedziba władz w Bydgoszczy, głosowanie metodą korzystną dla nas - takie warunki przedstawił na początku stycznia tego roku prezydent Rafał Bruski podczas negocjacji w sprawie bydgosko-toruńskiego ZIT-u. Zgodnie z jego pomysłem na czele zarządu ZIT-u miałby stać prezydent Bydgoszczy, a jego zastępcą byłby prezydent Torunia. Bruski chciał też, aby siedzibą biura ZIT-u było miasto nad Brdą. Jednak ZIT-em nie rządziłby tylko zarząd. Uchwały dotyczące podziału pieniędzy, tego, na co miałyby być wydane, podejmowałby komitet sterujący. Każda gmina i miasto miałyby w nim jednego przedstawiciela. Natomiast nie byłoby tam miejsca dla przedstawiciela marszałka, o co postulował z kolei Urząd Marszałkowski.  - Można powiedzieć, że nasza koncepcja jest ekumeniczna, oparta o realia, w których funkcjonujemy - argumentował Bruski.

Niecodzienny apel do Rafała Bruskiego wystosowało Stowarzyszenie Metropolia Bydgoska, które chciało, by prezydent przestał zabiegać o pieniądze w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Chodziło o ponad 70 mln euro.Takie stanowisko to efekt sporu pomiędzy prezydentami Bydgoszczy i Torunia o to, kto ma stać na czele bydgosko-toruńskiego ZIT-u. Rafał Bruski uważa, że powinien to być prezydent jego miasta, z kolei Michał Zaleski twierdzi, że powinno być to stanowisko rotacyjne. - Ostatnie informacje na temat prowadzonych rozmów prezydentów miast Bydgoszczy i Torunia na temat udziału w narzuconym, ale nieobowiązkowym programie ZIT, potwierdzają nasze wyrażane wcześniej obawy, że pozycja Bydgoszczy, a tym samym interes bydgoszczan nie będzie należycie zabezpieczony-  - można było przeczytać w piśmie skierowanym do prezydenta Bruskiego. Tym samym Metropolia chciała oddać bez walki aż 70 mln euro.

- Walka o pozycję naszego miasta w ZIT jest walką o kształt przyszłej metropolii - ogłaszają pod koniec lutego prezydent Bydgoszczy Rafał Bruski i przewodniczący rady miasta Roman Jasiakiewicz. Zdaniem tego pierwszego, 'jeśli zgodzilibyśmy się na ustępstwa, popełnilibyśmy taki sam błąd jak 16 lat temu, gdy przy tworzeniu województwa pozwoliliśmy na umiejscowienie siedziby marszałka w Toruniu'. - Skutki tej decyzji odczuwamy do dzisiaj, a z perspektywy czasu była ona błędna - ocenia. - Stoimy u progu nowych ram administracyjnych. ZIT będzie zalążkiem przyszłych metropolii. Nie chcemy, aby w przyszłości ktoś nam zarzucił, że coś zaniedbaliśmy.W podobnym tonie wypowiada się Jasiakiewicz. Jego zdaniem w tej perspektywie unijnej Bydgoszcz nie może być traktowana tak jak przez ostatnich siedem lat. Przy okazji wyliczył, że z powodu złej polityki przy dzieleniu środków unijnych  miasto straciło szansę na 1,5 mld zł. Piotra Całbeckiego nazywa hamulcowym ZIT-u w województwie.

I znowu luty 2014 r. Tym razem w roli głównej występuje prezydent Torunia Michał Zaleski. Wysuwa propozycje, które jego zdaniem powinny zadowolić bydgoszczan. Największe ustępstwo, na które zdecydował się Zaleski, to zgoda na to, aby siedzibą Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych była Bydgoszcz. Toruń miałby być jedynie filią. Zgodził się również, ale tylko częściowo, na spełnienie innego postulatu Bydgoszczy. To miasto chce, aby 153 mln euro, którymi ma dysponować ZIT, były dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców. Torunianie mówią tak, ale tylko dla połowy środków. Pozostałe byłyby dzielone w oparciu o zgłoszone projekty.Zaleski stawia jednak inne warunki. Chce, aby obszar ZIT-u był powiększony o kolejne jednostki samorządowe. Propozycja Bydgoszczy zakłada, że będzie to 19 miast i gmin, torunianie chcą 27. Prezydentowi Torunia chodzi o powiaty bydgoski i toruński, miasto i gminę Chełmża, miasto i gminę Aleksandrów Kujawski, Czernikowo oraz Ciechocinek. Co na to Bruski? - Z wielkim szacunkiem dla wójtów, ale nie wyobrażam sobie, aby ZIT-em przez jakiś okres zarządzał np. wójt Łubianki. A tym by się skończyło, gdyby przywództwo w ZIT było rotacyjne - mówi prezydent Bydgoszczy. - Propozycja dotycząca podziału pieniędzy to parcie do uznaniowości, dokładnie takiej samej jak dzisiaj. Na to nie ma naszej zgody.

Kolejna próba kompromisu w sprawie ZIT. Prezydent Bydgoszczy proponuje dwa osobne - bydgoski i toruński. Marszałek województwa prosi o pomoc w rozstrzygnięciu sporu wicepremier Elżbietę Bieńkowską. Gdyby pomysł zyskał akceptację, to 153 mln euro podzielone zostałyby na dwa obszary proporcjonalnie do liczby mieszkańców. Bydgoszcz i okoliczne gminy dostałyby 98,6 mln euro, a Toruń i okolice 55,1 mln euro.

Władze miasta nad Brdą przekonują 10 wójtów, burmistrzów i starostę bydgoskiego do podpisania deklaracji przystąpienia do ZIT. - Tym samym pokazujemy, że chcemy współpracować. Chcemy budować jeden ZIT wojewódzki - zapowiada Bruski. Problem w tym, że na dokumencie brakuje jednego podpisu....prezydenta Torunia.

Zgodnie z oczekiwaniami prezydent Zaleski nie zamierza się na to zgodzić. W jego ocenie dokument podpisany przez prezydenta Bydgoszczy, starostę bydgoskiego oraz wójtów i burmistrzów gmin i miast wchodzących w skład Bydgoskiego Obszaru Funkcjonalnego został wypracowany jednostronnie bez konsultacji z przedstawicielami Torunia i okolicznych gmin.- Nie może być to dyktat jednej ze stron, tak jak dzisiaj proponują przedstawiciele Bydgoszczy. Żyjemy w kraju demokratycznym, więc nie przystoi komukolwiek, zwłaszcza samorządowcom, narzucać innym swojego sposobu myślenia - mówi Zaleski.

W środę bydgoscy radni zaapelowali: żadnych kompromisów w sprawie ZIT. W czwartek w Warszawie strony konfliktu spotkały się z wicepremier Elżbietę Bieńkowską. W spotkaniu uczestniczyli: Dorota Jakuta, przewodnicząca sejmiku oraz prezydenci -  Torunia Michał Zaleski i Bydgoszczy - Rafał Bruski, a także marszałek Piotr Całbecki. Udało się wreszcie wypracować kompromis i prawie 154 mnl euro z ZIT nie przepadną.