Toruń świętuje 25-lecie na liście światowego dziedzictwa UNESCO. To największe toruńskie perełki [ZDJĘCIA]

O wpisanie historycznego obszaru centrum Torunia na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO władze miasta starały się od 1989 roku. Decyzja Komitetu UNESCO podjęta została po głosowaniu na XXI plenarnej sesji w Neapolu. Wpisu dokonano 4 grudnia 1997 roku, a oficjalne przekazanie dokumentu odbyło się 5 czerwca 1998.

Na prestiżową listę UNESCO trafiają cenne dla ludzkości obiekty, spełniające określone kryteria. Toruńskie zabytki wyróżniono jako "obiekty, które wpłynęły na dalszy rozwój architektury" oraz "wybitne dzieło ilustrujące okres historyczny". Średniowieczny zespół miejski (Stare Miasto, Nowe Miasto i zamek krzyżacki) to wyjątkowe w skali świata bogactwo dzieł sztuki, pamiątek historycznych i reprezentacja niemal wszystkich stylów architektonicznych. 

Rynek Staromiejski to centralny plac miasta. To prawie idealny kwadrat, ma wymiary 109 na 104 m. Pod koniec XIV w. miasto otrzymało od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Konrada Wallenroda przywilej na budowę w tym miejscu ratusza. Poza centralną budowlą na Rynku znajdują się też m.in. uważana za najładniejszy dom na Starówce Kamienica pod Gwiazdą (na zdjęciu) czy neorenesansowy gmach Dworu Artusa. Według ustaleń części historyków w domu pod numerem 36 urodził się i spędził dzieciństwo Mikołaj Kopernik. A pod numerem 33 na świat przyszedł Samuel Thomas Soemmerring, XVIII-wieczny lekarz i przyrodnik.

Na środku Rynku Staromiejskiego stoi gotycki Ratusz Staromiejski. Reprezentacyjny budynek Torunia powstawał stopniowo od połowy XIII w. W latach 1602-1604 nastąpiła jego gruntowna przebudowa, a wnętrza zostały bogato wyposażone, symbolizując bogactwo handlowego miasta. W 1703 r. podczas szwedzkiego oblężenia  miasta trafiony kilkakrotnie Ratusz spłonął od eksplozji zgromadzonego w nim prochu. Odbudowa trwała w latach 1722-1737. Ratusz efektownie prezentuje się także po zmroku - jak wszystkie najważniejsze zabytki jest iluminowany.

Budynkiem, którym zachwycają się turyści jest wspaniale odnowiony Dwór Artusa. Po generalnej restauracji w latach 90. i zrekonstruowaniu wielu elementów, zwłaszcza zewnętrznych, jak i różnego rodzaju wieżyczek w części dachowej, które nadają budowli ciekawy wygląd, ten zabytek wygląda imponująco. Działa w nim Centrum Kultury Dwór Artusa. Dzisiaj trudno sobie wyobrazić życie kulturalne w Toruniu bez pięknej Sali Wielkiej w Artusie. Obecny Dwór został wzniesiony w okresie panowania cesarza Niemiec Wilhelma II  w latach 1888-1891 i jest trzecim kolejnym budynkiem o takiej nazwie w tym miejscu.

Turyści zobaczą na Starówce monumentalne kościoły i mieszczańskie kamienice. Najwspanialszą świątynia Torunia jest katedra św. Janów. Zakończony w grudniu 2011 r. , a trwający sześć lat remont był największym w kilkusetletniej historii kościoła. Pochłonął 9 mln zł. Budowę  rozpoczęto w XIII w., w późniejszych stuleciach świątynia była przebudowywana. Dziś ma taki kształt, jak w XV w. Nigdy nie prowadzono przy niej prac restauracyjnych na taką skalę, jak obecnie. W 1935 r. papież Pius XI wyniósł ją do godności bazyliki mniejszej. Gdy w 1992 r. Jan Paweł II reformował administrację kościelną i powołał do życia toruńską diecezję, na katedrę, czyli główny kościół biskupi, wybrał właśnie świątynię św. Janów. Odwiedził ją podczas wizyty w Toruniu w 1999 r.

Szlak turystycznych wycieczek prowadzi wzdłuż murów obronnych, przy zabytkowych spichlerzach i miejskich bramach. W najokazalszej z zachowanych toruńskich bram, XV-wiecznej Bramie Mostowe, mieści się obecnie biuro miejskiego konserwatora zabytków. Przymiotnik Mostowa przy określeniu bramy wziął się stąd,że jeszcze w drugiej połowie XIX w. u jej wylotu znajdował się drewniany most zbudowany pod koniec XV stulecia.

Ul. Kopernika to jeden z najczęściej odwiedzanych przez turystów traktów Starówki: w stojącym tu Domu Kopernika jest muzeum poświęcone astronomowi, tędy wiodą trasy do Krzywej Wieży i katedry świętojańskiej. Najsłynniejszy torunianin był czwartym dzieckiem kupca Mikołaja Kopernika i Barbary Watzenrode pochodzącej z bogatej patrycjuszowskiej rodziny. Spędził w naszym mieście pierwsze 18 lat swojego życia. Wyjechał na studia jesienią 1491 r., prawdopodobnie jednak odwiedzał je jeszcze potem. Od ponad 150 lat upamiętnia go pomnik na toruńskim Rynku Staromiejskim.

Szczyt Krzywej Wieży od pionu dzieli 146,171 cm - geodeci ustalili dokładną krzywiznę jednego z najważniejszych naszych zabytków. Krzywa Wieża powstała w XIV wieku. Z początku była prostą 15-metrową basztą obronną wtopioną w system murów miejskich. Funkcje obronne przestała pełnić w XVIII wieku. Prawdopodobnie zaraz po budowie osiadła część gliniastego gruntu pod jej fundamentami od strony miasta. Przeciwna ściana dalej trzyma pion, a podłogi są równe. W Polsce Krzywą Więżą mogą się pochwalić jeszcze Ząbkowice Śląskie na Dolnym Śląsku.

Zamek krzyżacki to jeden z najmniej znanych zabytków Torunia. Pierwsze budowle tworzące późniejszą warownię Krzyżacy zaczęli wznosić krótko po nadaniu osadzie - w 1233 r. - praw miejskich. Na swoją siedzibę wybrali niewielki teren w kształcie podkowy położony nad Wisłą, na wschód od ówczesnego grodu. Początkowo do budowy twierdzy zakonnicy wykorzystywali drewno, dopiero w latach 60. XIII w. zaczęli wznosić budynki z cegły. Do 1263 r. powstało skrzydło południowe z kaplicą i refektarzem. Kilkadziesiąt lat później w skład obronnego kompleksu wchodził już budynek wschodni z kapitularzem, wieża na dziedzińcu i gdanisko - zamkowa ubikacja. Natomiast na przedzamczu stanęły budynki gospodarcze. Tak cegła po cegle wyrósł silny zespół obronny, jedno z ważnych ogniw w sieci zamków krzyżackich rozlokowanych na Pomorzu i ziemi chełmińskiej. Kiedy 4 lutego 1454 r. obradująca w Toruniu tajna rada Związku Pruskiego wypowiedziała posłuszeństwo zakonowi krzyżackiemu, mieszczanie przypuścili szturm na zamkowe mury. Po trzech dniach oblężenia komtur Albrecht Kolb poddał zamek. Aby wypędzeni Krzyżacy nie mieli dokąd powracać, ówcześni rajcy toruńscy postanowili wysadzić zdobytą twierdzę w powietrze.

Miasto wyremontowało Rynek Nowomiejski w latach 2005-2006 za ponad 4 mln zł, z czego blisko 1,5 mln zł pochodziło z funduszy unijnych. Po modernizacji na placu zmieniło się niemal wszystko. Stara nawierzchnia z lastrykowych płytek została zastąpiona kostką brukową. Z placu zniknęły też czerwone, plastikowe budki, w których kwitł handel, w zamian drogowcy posadzili zieleń i ustawili małą architekturę. Atrakcją turystyczną jest m.in. figurka przekupki z wagą i wózek - instalacja upamiętniająca kręcony w Toruniu film "Prawo i pięść".

Przy młodszym z Rynków dominuje sylweta świątyni św. Jakuba. Kościół powstał w XIV w. Jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury sakralnej w tej części Europy. W latach 1345-1425 należał do cysterek, a następnie benedyktynek. Od połowy XVI w. do 1657 był w posiadaniu protestantów, po czym odzyskały go benedyktynki. Od 1833 r. jest znów kościołem parafialnym.

Na środku Rynku Nowomiejskiego stoi siedziba Fundacji Tumult - dawny zbór ewangelicki. Budynek zbudowano w 1824 r. na fundamentach wcześniejszego, średniowiecznego Ratusza Nowomiejskiego. W latach 30. ub. wieku z uwagi na znacznie zmniejszenie się liczby wiernych wyznania luterańskiego, świątynia została wydzierżawiona władzom garnizonowym i służyła żołnierzom obrządku prawosławnego. Zniszczony budynek przeszedł kapitalny remonty na przełomie lat 80 i 90 ub. stulecia.