Centralny punkt starówki i całego Śródmieścia Lwowa - wytyczony pod koniec XIV w. Mierzy 142 x 129 m, otoczony jest 44 kamienicami. Główny plac Lwowa, nie przypomina dzisiaj jednak typowego placu rynkowego. Dzieje się tak na skutek zabudowania go nieproporcjonalnie wielkim gmachem, siedzibą władz miejskich, w związku z czym Rynek zamienił się w rodzaj obszernego obejścia wokół budynku, nieco tylko szerszego na osi ul. Ruskiej.
Wybudowali go Austriacy w latach 1827-1835, za astronomiczną na ówczesne czasy sumę miliona złotych. Projekt Josefa Markla i Franza Treschera (lub Freschera), oparty na planach nadesłanych z Wiednia, wpisuje się w tzw. austriacki styl koszarowy, tyleż praktyczny, co pozbawiony walorów estetycznych. Dziś przyzwyczajono się już do wyglądu tej budowli, ale długo nazywano ją "ohydnym czworobokiem z kominem pośrodku", pamiętając bardziej urodziwego poprzednika - gotycko-renesansowy gmach zwieńczony kilkudziesięciometrową więżą. Niestety, poprzedni ratusz, niekonserwowany, runął w 1826 r. W gmachu mieszczą się urzędy miejskie Lwowa, ale pomyślano też o turystach, umożliwiając im wspięcie się na 65-metrową wieżę, dobudowaną w 1848 r., z której roztacza się imponująca panorama Lwowa. By tu trafić, trzeba wejść przez główne wejście od strony ul. Ruskiej, a potem wędrować korytarzami według wskazania strzałek. Z wiodących na górę schodów można podziwiać mechanizm XIX-wiecznego zegara, zbudowanego w wiedeńskiej fabryce Stiehle'a.
Najsłynniejszy plac Lwowa, z uwagi na pomnik, który stoi na środku i z którym się fotografują wszyscy turyści oglądający miasto, bez względu na narodowość. Mowa o pomniku Adama Mickiewicza, który przetrwał zawieruchy historii.
Na wyniosłej kolumnie stoi posąg wieszcza z brązu. Nad jego głową widnieje postać z wieńcem wawrzynu, na szczycie kolumny - płonący znicz. Plac, imienia księcia Ferdynanda (za czasów austriackich), później nazwano Mariackim od studni z figurą Najświętszej Marii Panny z 1862 r. (figura nie miała tyle szczęścia, co pomnik poety). Gdy w tym miejscu stanął w 1904 roku (na 50. rocznicę śmierci poety) świetny monument dłuta Antoniego Popiela, plac zaczęto zwać placem Mickiewicza. Sam pomnik to granitowa kolumna 21-metrowej wysokości. Płomień znicza wieńczącego monument został pozłocony. Uroczystość odsłonięcia miała miejsce w 1904 roku. Zabytek pozostał do naszych czasów nietknięty. Na jego froncie widnieje do dziś polski napis, a z tyłu kartusz z herbem Rzeczpospolitej.
Na przeciwko wieszcza stoi inny historyczny budynek. To Hotel George - za niesławnych czasów radzieckich zwany jako "Inturist". Zbudowany został w 1901 roku. Budynek wzniesiono w wiedeńskim stylu czasów historyzmu i secesji (projekt F. Fellenera i H. Helmera). Na fasadzie widnieją alegoryczne rzeźby czterech kontynentów oraz płaskorzeźba ze św. Jerzym pochodząca ze stojącego tu niegdyś zajazdu Hoffmanów. W hotelu George w okresie Wiosny Ludów stacjonowali generałowie J. Dwernickiego i J. Bema, tu przemieszkiwali i Franz Josef I, i Józef Piłsudski, i Liszt, i Balzak. Z balkonu hotelu śpiewał ku radości tłumu słynny polski tenor, Jan Kiepura.
Wały Hetmańskie, obecnie al. Wolności (prospekt Swobody) oszałamiają zarówno przepychem reprezentacyjnej architektury i wielkomiejskim gwarem. Okazały bulwar, prawdziwa wizytówka Lwowa, powstawał w dwóch etapach, odległych od siebie o 80 lat. Najpierw, w początku XIX w., usunięto obwałowania miejskie, otrzymując 1,1 ha wolnej przestrzeni. Obwałowania - uwiecznione w historycznej nazwie - miały charakter dwóch równoległych nasypów ziemnych, pomiędzy którymi płynęła pełniąca rolę fosy rzeka - Pełtew. Na wysokości kościoła Jezuitów znajdowała się furta jezuicka, do której dostęp zapewniał przerzucony przez rzekę most. Po likwidacji wałów rzeka została odsłonięta z obu stron, ale z racji niewielkich rozmiarów i zanieczyszczenia ściekami nie nadawała się, by wzdłuż jej brzegów wybudować równoległe ulice. W latach 80. XIX w. przystąpiono do drugiego etapu: ujęcia wód rzeki w kanalizację miejską oraz zasklepienia jej koryta w podziemnym tunelu. Prace ukończono w 1888 r., uzyskując szeroki, efektowny bulwar w formie zbliżonej do dzisiejszej; następnie zasadzono szpalery kasztanowców, dzisiaj imponująco rozwinięte.
Na zdjęciu - Opera Lwowska przy Wałach Hetmańskich
Gotyckie mury kościoła powstawały w latach 1360-1480. Świątynia nigdy nie została ukończona - brakuje drugiej wieży. Wystrój wnętrza jest mieszanką wielu stylów, w której przeważa barok (nawa główna, ołtarze) oraz neogotyku (prezbiterium). Do świątyni przylega sześć kaplic, w tym najstarsza o cennym wystroju renesansowym z przełomu XVI i XVII w.
Katedra jest świątynią rzymskokatolicką, czynna od mszy porannej do wieczornej, wstęp ok. 3 hrywny, fotografowanie bezpłatne (bez lampy).
Na zdjęciu - widok na Katedrę z wieży lwowskiego ratrusza.
Ma 85 metrów i jest najwyższą budowlą we Lwowie. Od czasu powstania (1903-1907) do końca II Rzeczypospolitej uchodził za wizytówkę architektoniczną miasta. Zbudowany u zbiegu ulic Gródeckiej i Leona Sapiehy, na dawnym placu Solarni (później pl. Arcybiskupa Józefa Bilczewskiego).
Zaprojektował go Teodor Talowski. Kościół ma wnętrze trzynawowe, wydłużone prezbiterium w kształcie wieloboku. Od strony zachodniej wznoszą się dwie symetryczne wieże. Trzecia, wyższa, zwieńczona hełmem, usytuowana została w narożniku północno-wschodnim.
Kościół św. Elżbiety uległ dewastacji w czasach komunistycznych. Jego pusty szkielet z powybijanymi witrażami, planowo uszkodzonymi wieżami i dachami, odstraszał turystów, którym w tym czasie udawało się go oglądać tylko z zewnątrz. Poddany restauracji po upadku władzy sowieckiej.
Obecnie stał się cerkwią ukraińskokatolicką pod wezwaniem św. Olgi, a plac, na którym się znajduje, niegdyś J. Bilczewskiego, nosi nazwę Kropiwnickoho. Nadal urzeka dostojeństwem i pięknem.
Na północny zachód od lwowskiej starówki rozciąga się dzielnica, która z biegiem wieków doczekała się wielu nazw, odpowiadających jej złożonym dziejom. Najpierw, w XIII w., był to po prostu właściwy Lwów, miasto in extenso - tutaj bowiem znajdowało się najdawniejsze założenie miejskie stolicy książąt ruskich. Po relokacji, za czasów Kazimierza Wielkiego, dawne centrum Lwowa spadło do roli przedmieścia, i tylko świątynie przypominały o jego minionej randze. Na planie Lwowa z 1894 r. widać w tym miejscu dzielnicę oznaczoną łacińską liczbą III i nazwą - "Żółkiewskie". W trzydzieści lat później tę część Lwowa uważano za całkowicie żydowską. Mieczysław Orłowicz pisał: "do dziś mieszkają tu prawie wyłącznie Żydzi (mnóstwo handlarzy starzyzny i rozmaici kupcy), obok różnych mętów wielkomiejskich, które czynią pobyt w dalszych częściach tej dzielnicy mniej bezpiecznym".
Status mało znaczącego przedmieścia okolice Starego Rynku i drogi żółkiewskiej (obecna ul. Chmelnickiego, przedwojenna Żółkiewska) zachowały aż do końca międzywojnia. Dziś znów zalicza się je do ścisłego centrum Lwowa - administracyjnej "dzielnicy Halickiej" (Hałyćkyj Rajon), ale właściwie nie przypominają gotowej na przyjęcie turystów starówki. Jest tu raczej jak w peryferyjnej dzielnicy Pragi, tyle że bardziej zaniedbanej - architektura, owszem, zabytkowa, gmachy dosyć reprezentacyjne, podzwaniające tramwaje, ale zarazem nastrój przedmiejski, krzywe krawężniki i bruki, odrapane ściany, bramy, zza których wyglądają zagracone podwórza. Mimo to warto wybrać się na "Żółkiewskie" - stoją tu stare świątynie, pamiętające początki Lwowa, trzeba też wspiąć się na wzniesienie Wysokiego Zamku i wieńczący je Kopiec Unii Lubelskiej, z którego roztacza się panorama Lwowa, przemaszerować historyczną Kurkową na Zniesienie i Kajzerwald.
Grand Hotel wystawiony w 1893 r., ozdobiony figurami atlantów dłuta Leonarda Marconiego. Uważany jest do dzisiaj za najbardziej elegancki i komfortowy w całym Lwowie. Zanim go zbudowano, stała w tym miejscu kamienica, w której urodził się i spędził pierwszych dwanaście lat życia austriacki pisarz Leopold von Sacher-Masoch (1836-1895), autor namiętnych romansów, m.in. powieści Wenus w futrze (od jego nazwiska pochodzi termin "masochizm").
Jednym z najciekawszym zabytków w tej okolicy jest budynek Galicyjskiej Kasy Oszczędności na rogu ul. Hnatiuka, arcydzieło Juliana Zachariewicza z 1891 r., prezentujące urzekający, romantyczny styl, w którym głównymi elementami zdobniczymi są narożna wieża nakryta smukłą miedzianą kopułą oraz wymyślne kraty osadzone w wielkich oknach parteru. Warto zwrócić uwagę na neobarokowy portal z umieszczonym nad nim balkonem oraz znajdującą się niemal na szczycie wieży alegorię "Oszczędności". Wnętrze nie ustępuje pięknością fasadom - można je łatwo obejrzeć, gdyż mieści się tu dzisiaj Muzeum Etnografii i Przemysłu Artystycznego.
Park Jeziora Piaskowe utworzony w 1923 r. wokół dwóch połączonych stawów (zwanych w międzywojniu "Gdańskiem"), stał się jednym z niewielu miejsc we Lwowie, gdzie można odpocząć nad wodą. Historia tego miejsca wiąże się ze słynnym klubem sportowym Pogoń Lwów, w okresie II Rzeczypospolitej najważniejszym, jeśli nie najsilniejszym środowiskiem sportowym Polski. Lwowski Klub Sportowy Pogoń Lwów, jak brzmiała oficjalna nazwa, powstał w 1904 r. przy ówczesnym IV Gimnazjum. Jego inicjatorem był nauczyciel gimnastyki Eugeniusz Piasecki, który od 1899 r. propagował wśród uczniów nową dyscyplinę - piłkę nożną. Początkowo był to jedynie zespół piłkarski (po innych lwowskich klubach - Lechii i Czarnych, trzeci pod względem starszeństwa w polskim futbolu), później rozwinęły się kolejne sekcje.
Współczesny park Studencki występuje najczęściej w polskich opisach Lwowa pod dawną nazwą Wzgórza Wuleckie, co jest o tyle zasadne, ze przeszedł do historii przede wszystkim jako miejsce hitlerowskiego mordu profesorów lwowskich. Od 1994 r. w wąwozie, w którym dokonała się zbrodnia, stoi krzyż z tablicą pamiątkową, a planuje się budowę pomnika, upamiętniającego tragedię.
Ze Wzgórz Wuleckich można zejść ul. Boya-Żelenskiego, aby dojść do o wiele bardziej ruchliwej Gwardyjskiej, za która przyciąga zielenią prawdziwa ozdoba południowo-wschodniej części Lwowa - najstarszy i najpiękniejszy w mieście park Stryjski. W 1925 r. Mieczysław Orłowicz pisał o nim entuzjastycznie: "Jest to nie tylko najpiękniejszy park publiczny Lwowa i Polski, ale bezsprzecznie jeden z najpiękniejszych parków publicznych Europy, który nie tylko ustępuje, ale pod niejednym względem nawet przewyższa parki miast stołecznych".
Z parku Stryjskiego można wyjść na ul. Stryjską - po jej drugiej stronie widać juz kolejny zielony zakątek. Przed wojną tereny te nazywano "parkiem Pełczyńskim", ale w dzisiejszej formie urządzono je w 1952 r., nadając nazwę Centralny Park Kultury i Wypoczynku im. Chmielnickiego. Koniec głównej alei parku zdobi Monument Sławy Bojowej Armii Radzieckiej z 1970 r., jeden z ostatnich typowo sowieckich monumentów, jakie przetrwały jeszcze na zachodniej Ukrainie.
Trasę po obrzeżach dawnego Lwowa zamknie zwiedzanie tzw. Zofiówki, czyli okolic dawnej ul. św. Zofii, obecnie stanowiącej przedostatni odcinek ul. Iwana Franki. Nazwa "Zofiówka" była pierwotnie zarezerwowana dla lasku podmiejskiego, stanowiącego popularny teren rekreacyjny. W 1839 r. lasek zamieniono na park, a niebawem zaczęto budować wille. Szybki rozwój przypadł zwłaszcza na przełom XIX i XX w., a wiązał się ze spopularyzowaniem tej części Lwowa poprzez urządzenie Powszechnej Wystawy Krajowej i doprowadzenie linii tramwajowej ze śródmieścia do jej pawilonów.
Na zdjęciu - Park Iwana Franki.
Włóczęga lwowskimi tramwajami ma niezaprzeczalny czar, a tory często prowadzą do miejsc wyjątkowych, rzadko opisywanych w przewodnikach. Przewodnik po Lwowie obowiązkowo prowadzi na stare miasto, prospekt Swobody z operą i pomnikiem Adama Mickiewicza, Łyczaków i Wysoki Zamek. Jeśli ktoś ma więcej czasu, spaceruje dalej, w okolice uniwersytetu z cerkwią św. Jura i parkiem Iwana Franki, na najstarszy w mieście fragment Zamarstynowa ze Starym Rynkiem i żydowski niegdyś Kleparów czy wreszcie do parku Kilińskiego. Wszędzie, gdziekolwiek się udamy, między drzewami i w perspektywie ulic będą migać czerwone tramwaje.
Konne tramwaje na lwowskich ulicach pojawiły się w 1880 r., elektryczne - 14 lat później. Sieć tramwajowa nie zmieniła się zbytnio od czasów przedwojennych. Niektóre linie wydłużono, ale schemat na przedwojennych planach jest bardzo podobny do dzisiejszego. A plany były poważne. Projektowano nawet tramwaj podziemny, koncepcję zarzucono na początku lat 90., gdy upadał ZSRR.
Wybudowany w latach 1901-1903 według projektu Władysława Sadłowskiego. Brama przy wejściu głównym została wykonana z kutego żelaza przez krakowską fabrykę Józefa Goreckiego. Pierwszy pociąg przyjechał na dworzec 26 marca 1904 roku. Był to jeden z największych terminali w monarchii Austro-Węgierskiej, codziennie z jego peronów odjeżdżały 94 pociągi w 7 kierunkach. Jest to najdoskonalsza konstrukcja inżynierska Lwowa epoki secesji. W latach 1946-1951 poczekalnie zostały przebudowane na styl stalinowskiego socrealizmu. Dworzec Główny jest najważniejszym punktem komunikacyjnym miasta, posiada połączenia m.in. z Berlinem, Budapesztem, Belgradem, Krakowem, a nawet Władywostokiem. Nieopodal Dworca Głównego w miejscu dawnego Dworca Czerniowieckiego z 1895 zbudowano w 1997 nowy dworzec podmiejski, z którego wyjeżdżają pociągi lokalne obsługujące miejscowości Ukrainy
Choć ze starego miasta we Lwowie na cmentarz Łyczakowski idzie się zaledwie kwadrans, jest to droga przez epoki. W tyle zostają wiekowe kamienice, pokryte patyną kopuły przykościelnych kaplic i brukowane ulice, którymi pod górę wolno suną tramwaje.
Kiedy na placu Mytna, na którym w upalne dni dzieci ganiają stada gołębi wokół fontanny, naprzeciwko słynącego z fresków klasztoru Bernardynów skręci się w ulicę Łyczakowską, po jej obu stronach pojawią się beżowo-bure kilkupiętrowe bloki. Kawałek za budynkiem, którego całą boczną ścianę zdobi socrealistyczna niebieska mozaika, znajduje się wejście do jednego z najstarszych cmentarzy Europy.
Cmentarz Łyczakowski został założony w 1786 r. w miejscu dawnej nekropolii, na której grzebano zmarłych na dżumę, dekretem cesarskim nakazującym likwidację cmentarzy przykościelnych w mieście (dla porównania: cmentarz Powązkowski otwarto w 1790 r., a P?re-Lachaise w 1804 r.). Projektujący go ogrodnicy znakomicie wykorzystali niezwykłe położenie na falistych, spadających tarasami zboczach, wytyczając alejki i dróżki, które obsadzono krzewami i drzewami.
Bardziej niż położeniem Łyczakowski od zawsze wyróżniał się swoim reprezentacyjnym charakterem. Wśród pół miliona pochowanych tu osób - nie tylko Polaków, ale także Ukraińców, Rosjan, Ormian i Austriaków - spoczywa wiele osobistości ze świata nauki i sztuki, m.in. Seweryn Goszczyński, Ludwik Rydygier, Karol Szajnocha, Benedykt Dybowski, profesorowie miejscowego Uniwersytetu i Politechniki, pracownicy Ossolineum.
Spacerujący jego alejkami szukają miejsca spoczynku Marii Konopnickiej ozdobionego popiersiem poetki, grobu Artura Grottgera, na którym stoi smutna postać ze zwieszoną głową, czy prostego grobowca Gabrieli Zapolskiej z wyrytymi na boku tytułami jej twórczości.
Większość osób trafiających tu po raz pierwszy, przede wszystkim jednak zachwyca się jego atmosferą: Łyczakowski jest jak muzeum pod gołym niebem. Spośród bujnej zieleni i w cieniu starych drzew o pniach oplecionych bluszczem, wystrzelają kolejne smukłe rzeźby, nagrobki, kolumny, obeliski i kaplice. Ponieważ na Łyczakowskim chowano bogatych kupców, mieszczan i urzędników, ich groby były naprawdę imponujące.
Dziś, spacerując siecią alejek przecinających ponad 45 hektarów cmentarza, można zobaczyć tysiące zdobiących nagrobki krzyży, gromnic, świec, klepsydr, piszczeli, trupich główek, płaczek i aniołów w rozmaitych pozach.
Podążając alejkami, które pną się w stronę Pohulanki, trafi się na Cmentarz Obrońców Lwowa (Orląt Lwowskich). Na zboczu z rzędami białych krzyży, katakumbami i kaplicą pochowano 3 tys. żołnierzy, studentów i gimnazjalistów poległych w czasie walk polsko-ukraińskich po I wojnie światowej. Często bardzo młodych - wielu z obrońców Lwowa, którzy stracili życie w czasie bitew ulicznych w mieście, nie miało 18 lat.
Ten cmentarz dewastowany i niemal zniszczony za czasów władzy sowieckiej, po roku 1989 został odrestaurowany i otwarty na nowo.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze