Wakacje. Bory Tucholskie: tu na urlopie nie będziesz się nudzić

Park Narodowy Bory Tucholskie został założony w 1996 roku, a jego powierzchnia obejmuje zaledwie 2 proc. powierzchni całego kompleksu leśnego Borów Tucholskich. Bezwzględnie dominują tu lasy iglaste. Oprócz wszędobylskiej sosny na terenie parku występują rzadkie rośliny zaliczane do reliktów okresu polodowcowego. Niestety, ze względu na rabunkową działalność człowieka, ciężko jest tu spotkać drzewa liściaste.

Obszary leśne Borów Tucholskich zamieszkałe są przez typowe dla Europy Środkowej gatunki zwierząt, takie jak: sarny, dziki, jelenie, i lisy, a gdzieniegdzie widywane są również wilki. Spośród ptaków można spotkać bardzo rzadkie gatunki takie jak: cietrzewie, głuszce, czarne bociany i wędrowne sokoły.

Aby wejść na teren parku należy uiścić symboliczna opłatę: bilet normalny kosztuje 3 zł, ulgowy o połowę mniej. Z grupą nie większa niż 30 osób jest możliwe zwiedzanie parku z przewodnikiem. Zwiedzanie Borów Tucholskich jest możliwe dzięki licznym szlakom pieszym oraz rowerowym. Pięciokilometrowy czarny szlak 'łącznikowy' w całości przebiega przez teren Parku Narodowego. Rozpoczyna się w miejscowości Drzewicz przy przystanku PKS, a kończy się w miejscu przecięcia z długimi szlakami pieszymi zielonym 'Strugi Siedmiu Jezior' (ok. 48 km) oraz czerwonym 'kaszubskim szlakiem im. Juliana Rydzykowskiego' (ok.. 56 km), sięgającymi daleko poza granice parku. Dla zapalonych rowerzystów polecamy w szczególności czarny szlak z Tucholi do Bachorza (115 km) oraz dłuższy szlak niebieski z Bydgoszczy do Chojnic (ok. 165 km).

Dla tych, którzy nie wyobrażają sobie urlopu bez wylegiwania się nad wodą, polecamy w szczególności pobyt nad jeziorem Charzykowskim położonym w bliskim sąsiedztwie Parku Narodowego. Akwen to wypełniona wodą długa rynna ukształtowana przez lodowiec. Jezioro ma ponad 1300 hektarów powierzchni, i do 30 metrów głębokości.

Jez. Charzykowskie jest znane przede wszystkim z żeglarstwa. Tradycje tego sportu w tym miejscu sięgają dwudziestolecia międzywojennego. Są tu organizowane regaty oraz obozy szkoleniowe dla żeglarzy. Nad Jeziorem Charzykowskim położonych jest kilka miejscowości (Łukomie, Kopernica, Funka, Stary Młyn, Małe Swornegacie), które oferują pełne zaplecze plażowo-gastronomiczne, miejsca noclegowe w pensjonatach i ośrodkach wypoczynkowych, a także kąpieliska i wypożyczalnie sprzętu wodnego. Aby uatrakcyjnić sobie pobyt nad jeziorem, można również wybrać się w rejs statkiem Żeglugi Charzykowskiej. Ze względu na wysokie standardy ekologiczne otuliny parku narodowego, w której leży akwen, statek napędzany jest elektrycznie, przez co nie zatruwa powietrza spalinami, ani nie hałasuje.

Nad jeziorem dostępny jest również punkt widokowy z którego rozpościera się widok na cały akwen. Znajdujący się po lewej stronie samotny kawałek lądu to Wyspa Bachorska, nazywana przez okolicznych mieszkańców 'Wyspą Miłości dla Zaawansowanych'. Przed wojną przyjeżdżały tu harcerki, a w 1941 roku ukrywali się tu partyzanci Armii Krajowej. Jest też tu druga wyspa, również 'Miłości', ale dla początkujących. Obie niezwykle urokliwe.

Buko, Olga, Aleksandra, Montania i Teresa - to nazwy kopalń działających na przełomie XIX i XX wieku, w miejscowości Piła w pobliżu Tucholi. Dziś mieszkańcy stworzyli tu Górniczą Wioskę, która o nich przypomina. Zapadliska kopalniane, sztolnia, pozostałości techniczne po kopalni - to wszystko jest na wyciągnięcie ręki. Można zwiedzać indywidualnie albo z pomocą przewodnika. Przy kopalni znajduje się również ścieżka dydaktyczna. Jej tematyką nie jest jedynie górnictwo, ale i przyroda Borów Tucholskich.

Pozostajemy nad wodą. Niektórzy nazywają ją 'Królową Borowiackich Rzek'. Brda, bo o niej mowa, to najdłuższa rzeka przepływająca przez Bory Tucholskie. Jej źródła znajdują się w Jeziorze Smołowym na Kaszubach. Rzeka ma swoje ujście w Bydgoszczy, gdzie wpada do Wisły.

To jeden z najbardziej znanych i najchętniej odwiedzanych szlaków wodnych. Przemierzając Brdę podziwiać można przyrodę i sosnowe lasy. Dookoła jest wiele urokliwych polan, a także pól biwakowych, na których można rozstawić namioty, a także zrobić sobie przerwę na piknik. Rzeka ma dość szybki nurt, ale dla kajakarzy jest szlakiem stosunkowo łatwym do pokonania, szczególnie rekomendowanym rodzinom z dziećmi.

Akwedukt Fojutowo to prawdziwa perełka wśród zabytków architektury hydrotechnicznej. Wzorowany na rzymskich budowlach został wzniesiony 150 lat temu w celu doprowadzenia wody z Brdy do kompleksu Łąk Czerskich. Akwedukt o długości 75 metrów jest skrzyżowaniem dwóch cieków wodnych: Czerskiej Strugi oraz właśnie najdłuższej rzeki przepływającej przez Bory Tucholskie. Różnica poziomów dna obydwu cieków wynosi 11 metrów.  Pod sklepieniem tunelu biegnie kładka, którą można przejść wzdłuż Czerskiej Strugi. Jednak akwedukt najlepiej jest zwiedzać po wyznaczonej trasie - najpierw spacerujemy wzdłuż kanału przekraczając go przez drewniany mostek, a później dołem po wspomnianej kładce.

W bezpośrednim sąsiedztwie obiektu znajduje się ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy, wypożyczalnia sprzętu wodnego, bary i restauracje oraz wieża widokowa. Sam akwedukt oraz okolica jest bardzo dobrze zachowana. Kilka lat temu przeprowadzono w tym miejscu rewitalizację, która pochłonęła niemal 50 mln złotych, czyniąc zabytek i jego sąsiedztwo jedną z najważniejszych atrakcji regionu.

Aby dojechać do osady Fojutowo należy w Czersku skręcić w drogę wojewódzką nr 237 i kierować się na Tucholę. Przed punktem widokowym położonym nad Wielkim Kanałem Brdy trzeba skręcić w prawo.

Na półwyspie jeziora Śpierewnik (Przysarcz) został częściowo zrekonstruowany wczesnośredniowieczny gród Raciąż, który był siedzibą kasztelanii w XIII w. Powstały tu drewniane pomosty, które umożliwiają dostanie się suchą nogą na teren półwyspu (w czasach istnienia grodziska była to wyspa), punkt widokowy oraz ścieżki. Odtworzono bramę wjazdową, fragmenty palisady, a także zaznaczono obrysy domów.

Druga z najpopularniejszych rzek Borów Tucholskich - Wda jest nazywana wodną autostradą. Źródła Wdy znajdują na Kaszubach. Wpada do Wisły w okolicach Świecia.

To jeden z najpopularniejszych szlaków na Pomorzu, ale i w całej Polsce, nie tylko z powodu dość łagodnego nurtu, a także ze względu na malownicze otoczenie. Prawie na całej długości rzeka jest mało uciążliwa, idealna dla rodzinnego pływania. Jedynie znajdujące się na szlaku Jezioro Wdzydzkie (na granicy Borów Tucholskich) przy złej pogodzie może być nieco wzburzone, i utrudniać spływ.

Na tę wycieczkę koniecznie trzeba zabrać ze sobą lornetkę. Adamkowo jest niewielką wsią położoną około piętnastu kilometrów na południowy-zachód od Tucholi. Jest tu zaledwie kilkanaście domów, około 60 mieszkańców, nie ma szkoły i sklepu, a do wsi prowadzi wąska asfaltowa droga. Za to nie brakuje tu ptaków.

Mieszkańcy wsi postanowili wykorzystać ten atut, i dzięki ich zaangażowaniu w 2009 roku w Adamkowie powstała Ptasia Wioska z przydrożnym Muzeum Ptaka, na które składają się rzeźby ptaków wykonane przez okolicznych artystów oraz studentów krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Jednak nie muzeum jest główną atrakcją tej maleńkiej wsi, bowiem znajduje się tutaj edukacyjna ścieżka ornitologiczna. Spacerując po niej, można spotkać takie gatunki ptaków jak: grzywacz, zięba, szpak, kapturka i modraszka. Z kolei, wędrując drogą prowadzącą do rzeki Kamionki, przechodzi się obok łąki, która jest miejscem zlotów żurawi. Ze względu na dużą ilość małych akwenów wodnych znajdujących się w pobliżu można też napotkać na bociana białego oraz błotniaka stawowego. Są to idealne warunki dla tych gatunków.

Do Adamkowa najłatwiej dojechać z Tucholi drogą wojewódzką nr 241, i kierować się na zachód w stronę Sępólna Krajeńskiego.

Rezerwat Kamienne Kręgi w Odrach to bez wątpienia najbardziej tajemnicze i magiczne miejsce w Borach Tucholskich. Nekropolia zajmuje prawie pół hektara, część kopców znajduje się przy samej drodze, inne - daleko w lesie. Kręgi w Odrach przyciągają badaczy różnych profesji, którzy doszli do wielu interesujących wniosków. Jednym z nich jest fakt, że jeśli przez kamienne kręgi przeprowadzimy linie, wówczas wyznaczą one położenie słońca podczas letniego przesilenia oraz pozycje niektórych gwiazd. Radiesteci natomiast zauważyli, że przez kamienne kręgi przebiegają energetyczne linie, które mają właściwości lecznicze.

Wiele osób, które odwiedziło to miejsce, wspomina, że odczuwało przypływ energii i skrajne emocje - od śmiechu po płacz. Tajemnicze kręgi Pomorza przyciągają również zwolenników teorii o życiu pozaziemskim.

Jak dojechać do kamiennych kręgów?

Odry: jadąc drogą krajową nr 22 w kierunku Czerska na wysokości miejscowości Łąg należy skręcić w drogę gminną, i kierować się na Więck oraz Wojtal.

Mieszkańcy wsi na terenie gminy Gostycyn stworzyli wspólnie Miodową Wioskę, by - z jednej strony zachęcać młodych do kontynuowania tradycji pszczelarskich, a z drugiej - promować lokalne wyroby. Od gospodarzy można kupić miody niemal prosto z pasieki. Mieszkańcy organizują też warsztaty rękodzielnicze robienia świec z wosku, wykonywania bukietów z kwiatów, wikliniarstwa, szydełkowania, haftu czy malowania na szkle. Co roku pod koniec sierpnia w Wielkim Mędromierzu odbywa się Festyn Miodowy.

Nazywane przez Jana Długosza 'Kluczem i Bramą Pomorza' Chojnice to ok. 40-tysięczne miasto, które stanowi największy ośrodek miejski w Borach Tucholskich. Chojnice są miejscem urokliwym i bardzo zadbanym, o czym świadczy piękny rynek oraz Stare Miasto. Wśród zabytków, które koniecznie trzeba zobaczyć są XIV-wieczne odrestaurowane Mury Miejskie, baszty: Wronia, Szewska i Kurza Stopa, a także jedyną zachowaną (były ich 3) bramę wjazdową do miasta, zbudowaną w stylu gotyku pomorskiego Bramę Człuchowską. Obecnie zabytek jest siedzibą Muzeum Historyczno-Etnograficznego, które dokumentuje dzieje miasta, pradzieje Ziemi Chojnickiej, a także ludową sztukę kaszubską.

Spacerując po mieście warto odwiedzić również urokliwy rynek, uważany za jeden z najpiękniejszych na Pomorzu. Niewątpliwie uroku dodaje mu neogotycki Ratusz oraz miejska fontanna nawiązująca do klasycyzmu, której rzeźby przedstawiają korowód świętojański. Ze Starego Rynku już niedaleko do Placu Kościelnego, na którym znajduje się późnobarokowy kościół pojezuicki p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny ze wspaniałym wystrojem wnętrza oraz pochodzący z XIV w. Kościół p.w. Ścięcia Św. Jana Chrzciciela o architekturze nadwiślańskiego gotyku.

Stolica Borów Tucholskich ma bogatą historię, którą zgłębiać można w Muzeum Borów Tucholskich (ul. Podgórna 3), architektonicznie podobnym do starych spichlerzy. Prezentuje ono wystawę chaty borowiackiej, flory i fauny Borów Tucholskich. W miasteczku mieści się również Muzeum Sygnałów Myśliwskich. W skład ekspozycji wchodzą kolekcja zabytkowych rogów myśliwskich, zapisy nutowe z Europy, odznaki i medale (ul. Nowodworskiego 9-13).

Najbardziej znany w Borach Tucholskich rezerwat znajduje się w Wierzchlesie. Znajdziemy tu najliczniejsze skupiska cisów w Europie. Są pod ochroną już od 180 lat. Ale niektóre z drzew liczą sobie prawie 700 lat. Nie ma innego miejsca w Polsce, w którym byłoby więcej drzew tego typu. W rezerwacie o powierzchni 92 ha znajduje się aż 3559 takich drzew. Oprócz cisów zobaczymy duże okazy dębów, lip czy sosen.

By dowiedzieć się, jak żyli Indianie, nie trzeba wcale daleko podróżować. Wystarczy wybrać się do Wymysłowa niedaleko Tucholi. Muzeum Kultury Indiańskiej powstało tu dzięki Sat-Okh'u (Długie Pióro) - urodzonemu w 1920 r. w dorzeczu rzeki Mackenzie. Był synem polskiej uciekinierki z Syberii Stanisławy Supłatowicz i wodza plemienia Shawnee Wysokiego Orła. Pierwszych 16 lat mieszkał wśród Indian, ale przeniósł się do Polski i w 1937 r. przyjął nazwisko matki. Pamiątki związane ze swoim życiem i plemeniem, pozostawił u zaprzyjaźnionej rodziny w Borach Tucholskich. Muzeum znajduje się na terenie gospodarstwa agroturystycznego.

4 km od miejscowości Gostycyn. Organizowane są tu zawody karpiowe. Największa do tej pory złowiona ryba to karp o wadze 18,3 kg. Na jeziorze zbudowano pomosty dla wędkarzy oraz dla plażowiczów, a na ścieżce prowadzącej do plaży zainstalowano siłownię plenerową.

Borowiacy Tucholscy to grupa etnograficzna wywodząca się z ludności kaszubskiej, zamieszkująca północną oraz środkową część Borów Tucholskich. Ze względu na swoje graniczne położenie ludność borowiacka powstała w wyniku mieszania się wpływów kaszubskich oraz wielkopolskich.

Na wyodrębnienie się Borowiaków miało wpływ również zamieszkiwanie przez nich dość trudno dostępnych terenów, a ich odrębność opiera się przede wszystkim na gwarze, obyczajach, architekturze, stroju oraz miejscowej kuchni. Częściowo z kulturą Borowiaków możemy zapoznać się w Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi, gdzie znajduje się poświęcona tej ludności wystawa. Tutaj zobaczymy m.in. odtworzone wnętrze borowiackiej chaty, wyposażone w przedmioty codziennego użytku: magiel, kołowrotek oraz kierzynkę (przyrząd do wyrabiania masła). W kolejnej zrekonstruowanej izbie znajdują się łóżka, skrzynia posagowa, maszyna do szycia, odświętne stroje oraz te do użytku codziennego.

Charakterystyczną architekturę można również podziwiać przejeżdżając przez nieliczne, otoczone gęstym borem sosnowym miejscowości. Typowe borowiackie domy były budowane z drewna, którego w okolicy jest pod dostatkiem. Ich znakiem rozpoznawczym są spadziste, duże dachy, pokryte dranicą, wykonaną z ręcznie łupanych desek z drewna iglastego.