Co nowego w weekend zobaczymy w kinach? [PREMIERY FILMOWE]

Wielka Brytania, USA, 2018 (Fantastic Beasts: The Crimes of Grindelwald). Reż. David Yates. Aktorzy: Eddie Redmayne, Katherine Waterston, Johnny Depp, Ezra Miller, Jude Law

Czarnoksiężnik Gellert Grindelwald dotrzymał danego słowa i uciekł z więzienia. Jego niecne plany spróbuje pokrzyżować nasz dobry znajomy, społecznie wycofany nieborak Newt Scamander. Wszystko na prośbę dawnego nauczyciela Albusa Dumbledorea (rzecz dzieje się 1927 roku, gdy wychowawca wielu pokoleń czarodziejów dopiero zapuszcza brodę, która przez lata zdąży jeszcze posiwieć). Kluczem wydaje się postać sieroty Credencea. Od małego tłumił magiczne zdolności, a teraz pragnie się wreszcie dowiedzieć, kim jest naprawdę.

Jeśli niewiele wam mówi zawiązanie akcji, radzę przemyśleć wizytę w kinie, bo twórcy zakładają, że znacie (przynajmniej) pierwszą część. Kontynuacja filmu Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć, otwierającego cykl spin-offów sagi o Harrym Potterze, przypomina sytuację, w której prestidigitator stara się odciągnąć uwagę widza od clou numeru.

Płodna wyobraźnia J.K. Rowling może oczarować, choćby w niepokojącej sekwencji konwoju czy potyczki ze strażnikami archiwum Francuskiego Ministerstwa Magii (w ogóle Paryż jako miejsce akcji to wielkie możliwości dla speców od scenografii oraz kostiumów).

Brakuje jednak scenarzysty, który okiełznałby jej skłonność do dygresji i narracyjnych komplikacji, co przynosi przeładowaną fabułę. Żeby każdy z szerokiej obsady miał swoje pięć minut, skaczemy pomiędzy figurami i pionkami, przygotowując układ na szachownicy pod następny film. Tajemnice zawiłych powiązań pomiędzy bohaterami poznajemy w retrospekcjach. Czekają nas więc m.in. sentymentalne odwiedziny w Hogwarcie.

Aktorskich zaskoczeń nie ma, choć Jude Law w roli Dumbledore to obietnica lepszego jutra. Zaś Johnny Depp jako Grindewald, który przed swoimi zwolennikami roztacza wizję zniszczenia, jakie czeka Europę, jeśli czarodzieje nie przejmą dominacji, jest groźny niczym miks Jokera z widmem nazizmu. W finale każdy z bohaterów będzie musiał się opowiedzieć po jednej ze stron.

Humorystyczne przerywniki, jak perypetie niesfornych niuchaczy, oswajanie przez Newta fantastycznych zwierząt (wielki kocur przypomina smoka z obchodów chińskiego Nowego Roku) albo kryzys w związku jego błaznującego kumpla Kowalskiego, są urocze, ale do rozwoju akcji wnoszą niewiele. A tylko wydłużą seans. Wątków nadgryziono tyle, że główna intryga traci impet i wyrazistość, trudno też się w tę opowieść zaangażować.

Dostajemy po prostu drugi odcinek serialu, przystanek na drodze do wyczekiwanego starcia Dumbledorea z Grindelwaldem (charakter ich homoseksualnej relacji określa się tu zachowawczo jako więcej niż bracia). Pytanie tylko, ilu fanów po drodze zrezygnuje z dalszej podróży?

Piotr Guszkowski

USA, 2018 (The Old Man and the Gun). Reż. David Lowery. Aktorzy: Robert Redford, Casey Affleck, Sissy Spacek

Urokliwa historia starzejącego się rabusia-gentlemana, który postanowił obrobić o jeden bank za dużo. Dla weterana kina Roberta Redforda to pożegnanie z aktorstwem.

Przedstawiona w filmie historia wydarzyła się naprawdę. No, mniej więcej naprawdę. Scenariusz Gentlemana z rewolwerem powstał z inspiracji reportażem Davida Granna, który w New Yorkerze przedstawił sylwetkę nietuzinkowego złodzieja Forresta Tuckera. Co w nim takiego wyjątkowego? Patrząc, jak rozmawia z pracownikami banku - z uśmiechem na twarzy, opanowaniem i uprzejmiej, niż robi to większość klientów, nie podejrzewalibyście, że właśnie przeprowadza napad. Wystarczyło spojrzeć kasjerce prosto w oczy, pokazać broń i grzecznie poprosić o pieniądze.

Chociaż Tucker wielokrotnie lądował w więzieniu, skąd niemal za każdym razem w spektakularny sposób uciekał, nigdy nie zrezygnował z przestępczej drogi. W końcu jednak, z siedemdziesiątką na karku, znalazł powód, żeby poważnie to rozważyć - spotkał na swojej drodze kobietę, przy której warto się ustatkować.

Gentleman z rewolwerem to rarytas. Film nakręcony w stylu retro, jakby niedzisiejszy, przesiąknięty nostalgią za czasami, kiedy w kinie królowało niespieszne tempo i bezpretensjonalny humor, wszystko - nawet skoki na banki - wydawało się szlachetniejsze. To słodko-gorzka opowieść o człowieku wiernym sobie do samego końca, o tym, że na starość trudno zrezygnować z długoletnich przyzwyczajeń.

Reżyser David Lowery od razu zobaczył w głównej roli Roberta Redforda. Postanowił oddać hołd legendzie Hollywood. Tytułowa postać została skrojona na miarę, utkana z charakterystycznych gestów Redforda, cech jego gry aktorskiej, umiejętności poprowadzenia publiczności przez historię niczym zaklętą właściwie samym głosem - tłumaczył w wywiadach Lowery. Całość to zarazem zabawa schematami kryminalnej ballady i melodramatu.

Choć Redfordowi przez lata przybyło zmarszczek, wciąż ma to coś, czym przyciągał uwagę jako oszust w Żądle czy rewolwerowiec Sundance Kid. Tak jak jego bohater, nie stracił nic ze swojego uroku ani sprytu. Dlatego uwodzi tu z powodzeniem nie tylko świetną skądinąd Sissy Spacek, a w jakimś sensie nawet Caseya Afflecka (w roli detektywa na tropie Tuckera), ale przede wszystkim nas, widzów. Uwierzcie mi: oddalibyście mu wszystko, co macie przy sobie i jeszcze podziękowali, że was obrobił. Kto wie, może Redford, mimo zapowiedzi o przejściu na emeryturę, nie powiedział wcale ostatniego słowa i ponownie zobaczymy go na ekranie? Przecież za zmianę zdania nikt go nie wsadzi do paki.

Piotr Guszkowski

Korea Południowa, 2017 (Gun-ham-do). Reż. Ryoo Seung-wan. Aktorzy: Hwang Jung-min, Song Joong-Ki, So Ji-seob, Kim Su-an, Lee Jung-hyun

Superprodukcja o próbie ucieczki Koreańczyków z wyspy więzienia pod japońską okupacją.

Początek 1945 roku. Do ufortyfikowanego brzegu dobija statek. Pasażerowie są bici i rozdzielani. Mężczyźni zjeżdżają pod ziemię, by w morderczych warunkach wydobywać węgiel, a kobiety zasilają szeregi pracownic domu uciech. Ponoć lojalni poddani cesarza mają zapewnione nawet ubezpieczenie potrącane z wypłat, ale nikt nie ma złudzeń, gdzie trafił.

Z tłumu ciemiężonych zostaje wyłowionych kilkoro bohaterów: obrotny muzyk w towarzystwie córki i zespołu grającego zakazany jazz, zuchwały gangster, pocieszycielka zmuszana do nierządu oraz wyszkolony przez Amerykanów członek ruchu oporu z misją ocalenia jednego z przywódców. Ale czy z tego piekła na ziemi da się uciec?

Choć wizyta na Hashimie do złudzenia przypomina obrazki z obozowej rzeczywistości Holocaustu, styl, w jakim poprowadzono tę opowieść, może być dla widzów zaskoczeniem.

Ryoo Seung-wan porywa się bowiem na historyczny fresk o traumach koreańskiego narodu, w którym jako farb użyto różnych konwencji. Szpiegowska intryga przeplata się z brutalnym kinem akcji i romansem, groza i okropieństwo wojny z groteską. Tam gdzie Amerykanie czy Europejczycy dokręciliby śrubę, twórcy Hashimy zastępują suspens  slapstickiem. Nośnikiem humoru są przede wszystkim wspomniani muzycy, którzy nie wstydzą się np. odegrać łubu-dubu na cześć oprawców.

Każdy robi tu zresztą, co może, by przetrwać. Przekrój postaw jest mocno zabarwiony patosem, czarne charaktery rysowane grubą kreską, niczym w komiksie, a przynajmniej w westernie.

W spektakularnym finale, gdy kamera krąży po polu bitwy, usłyszymy zresztą słynny utwór Ennio Morricone ze ścieżki dźwiękowej do filmu Dobry, zły i brzydki. A jednak, jakkolwiek kiczowato to nie zabrzmi i mimo skłonności do teatralnego rozgrywania niektórych sytuacji, reżyser swój efekt osiąga: nie pozwala nam się nudzić.

Piotr Guszkowski

Niemcy 2018 (Why Are We Creative: The Centipedes Dilemma). Reż. Hermann Vaske

Dokument, w którym autor wypytuje sławnych i kreatywnych o sekrety ich twórczego napędu. Z filmu nie wyłania się jednak odpowiedź na stawiane w tytule pytanie.

Kreatywność to temat, który Hermanna Vaske interesował od dawna. Zbieranie materiału do filmu, badającego korzenie tej cechy - czy też talentu - rozpoczął wiele lat temu, jeszcze w czasie pracy w londyńskiej agencji Saatchi & Saatchi, która była zresztą tylko początkiem jego zawodowej drogi. Karierę filmowca rozwijał równolegle z pracą w agencjach reklamowych, na wszystkich szczeblach. Na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat udało mu się spotkać z wieloma ludźmi uznawanymi za wybitnie kreatywnych. Wśród jego rozmówców znajdują się przedstawiciele świata filmu (m.in. Jolie, Jarmusch, Keitel, Tarantino), artyści (Koons, Hockney, Abramović), muzycy (Björk, Bono), naukowcy (Hawkins), politycy (Mandela, Gorbaczow, Bush). Wszystkim zadawał to samo pytanie: dlaczego jesteś kreatywny?

Kreatywność to cecha, która u każdego manifestuje się inaczej. Często ma decydujący wpływ na to, kim jesteśmy. Nic dziwnego, że Vaske chciał spróbować ustalić jej genezę. Odpowiedzi rozmówców nie układają się w spójną narrację. Ile osób, tyle historii. Niektórzy swoją karierę przypisują traumie z dzieciństwa, inni brak toksyn na linii dziecko-rodzic uważają za klucz do sukcesu. Jedni uważają zdolność do bycia kreatywnym za wrodzony talent, inni - za coś, co można wypracować i pielęgnować. Łączy się ją z duchowością, ale i z rejonami całkiem od niej oddalonymi. Dla niektórych to, gdzie prowadzi, wynika wyłącznie z wyboru medium - na przykład Björk opowiada o tym, że nie widzi specjalnej różnicy pomiędzy swoim tworzeniem muzyki a działalnością kuzyna, który trudni się budowaniem kominków.

Problemem filmu jest dobór materiałów. Choć w obrazie znalazło się kilka pogłębionych, rozbudowanych rozmów - jak spotkanie z Davidem Bowie czy Mariną Abramović - to za dużo nagrań jest zapisem spotkań przelotnych: nagrań z tzw. czerwonego dywanu, urwanych w biegu momentów, gdzie odpowiedzi wydają się nieprzemyślane, na szybko. Jakby znalazły się w filmie tylko po to, by pokazać znaną twarz.

W jednej ze scen Vaske próbuje przecisnąć się przez tłum fotoreporterów, by zadać swoje pytanie Billowi Gatesowi. Ten odchodzi, nie odwróciwszy się. W innej wyraźnie zdezorientowany George Bush senior nie rozumie, o co pyta reżyser, po czym odpowiada mu wyuczonym, nic niewnoszącym do poszukiwań filmowca sloganem.

Pomijając ciekawe animowane wstawki, Dlaczego jesteśmy kreatywni to raczej przeciętny formalnie dokument z gadającymi głowami - tylko te głowy bywają ciekawsze niż zazwyczaj.

Anna Tatarska

Hiszpania, Kolumbia 2016 (Pixi Post eta opari-emaileak). Reż. Gorka Sesma

Animacja dla dzieci z cyklu Jak uratować święta. Monopolish, zły duch świąt, porywa Hoteiosho (japońskiego Świętego Mikołaja), a ma ochotę porwać i pozostałych. Tylko mała elfka Pixi Post, przebrana za człowieka, może przeciwstawić się jego planom.

pmoss

USA 2018 (Widows). Reż. Steve McQueen. Aktorzy: Viola Davies, Elizabeth Debicki, Liam Neeson, Colin Farrell, Robert Duvall, Daniel Kaluuya.

Steve McQueen nakręcił film bliski ideału. Wdowy to dynamiczny, zaskakujący i świetny aktorsko film gangsterski, niepozbawiony charakterystycznego dla reżysera socjopolitycznego zacięcia.

McQueen wraz ze scenarzystką Gillian Flynn wziął na warsztat starszy format - serial Lyndy La Plante z pierwszej połowy lat osiemdziesiątych. Podobno reżyser uwielbiał oglądać go ze swoją mamą. Jednak nowa wersja nie ma w sobie nic z charakteryzującego kino dekady kiczu i przesady. Jest mocno, precyzyjnie i bardzo na czasie.

Zwykle, kiedy mężowie umierają w pracy, żony dostają od pracodawcy odszkodowanie. Chyba że mężowie byli gangsterami, którzy zginęli w trakcie nieudanego skoku. Wtedy żałoba nie trwa długo. Po pokaźny dług zwraca się szef szefów lokalnego przestępczego światka. To nie jest gra w ciuciubabkę: Jatemme (świetny Kaluuya) ma broń i umie jej używać, szczególnie że pieniędzy potrzebuje jego ubiegający się o stanowisko radnego brat Jamal (Tyree Henry). Zegar tyka. Veronica (Davis), Linda (Rodriguez) i Alice (Debicki, pierwszy raz w roli Polki) będą musiały szybko nauczyć się czytać plany, strzelać i kłamać. Na kłamstwie zna się też doskonale polityk Jack Mulligan (Farrell), znajomy zmarłego męża Veroniki, Harry (Neeson) i polityczny oponent Jamala. Tu każdy bohater walczy o przetrwanie - tylko definicja tego terminu jest inna.

Naturalnie nasuwa się skojarzenie z Ocean's 8. Znowu dostajemy tzw. heist movie (film śledzący przebieg napadu), w którym pierwsze skrzypce grają kobiety. Ale obraz Soderbergha to w porównaniu z Wdowami papierek po cukierku. McQueen jak zawsze dopieścił formę, ale liczy się przede wszystkim nadzienie: emocje, psychologiczna transformacja, dylematy postaci. Choć na ekranie nie brakuje humoru, to z ekranu czuć gatunkowy ciężar, typowe dla McQueena poczucie misji społecznika.

Bohaterkom nie chodzi, jak u Soderbergha, o zaspokojenie ambicji czy bogacenie się. Pozbawione protekcji mężów, niemal wyrzucone na bruk niebezpiecznych ulic Chicago, wszystkie wdowy znajdują się na granicy przepaści. Silnie zaznaczony jest motyw emancypacyjny - dla bohaterek moment utraty partnera to początek nowej, tym razem samodzielnej drogi do samostanowienia. Jeśli sprawy potoczą się źle, chcę, żeby moje dzieci wiedziały, że nie siedziałam z założonymi rękami. Postawiłam się - mówi w pewnym momencie Linda. - Naszym wielkim atutem jest to, że nikt nie spodziewa się, że mamy jaja, by to zrobić - dodaje Veronika.

W każdej chwili widz pamięta o skorumpowanym systemie, który umożliwia funkcjonowanie ekranowego świata. O nieuczciwie pozyskiwanych i wydawanych funduszach. O dwuznacznej postawie polityków wycierających sobie usta hasłami o dobru dzielnicy. Bardzo ważny jest też temat rasowej dyskryminacji, ugryziony od nieoczywistej, bardzo sugestywnej strony. Często przedstawia się kino komercyjne i artystyczne jako dwa odrębne światy, które nijak nie potrafią się spotkać. Wdowy, film atrakcyjny i ważny, dowodzą, że to nieprawda.

Anna Tatarska

Włochy 2018 (Pane dal cielo) Reżyser: Giovanni Bedeschi. Aktorzy: Donatella Bartoli, Sergio Leone, Paola Pitagora, Gigi Piola, Mauro Santopietro

Ewangelizująca opowieść o dwójce bezdomnych, którzy znajdują i przygarniają pod swoje skrzydła porzucone niemowlę. Jednak mały chłopczyk jest dla niektórych niewidzialny.

Lilli i Annibale to para przyjaciół, których los z różnych powodów rzucił na ulice Mediolanu. Życie w bezdomności godzi w ich poczucie człowieczeństwa, odsunięcie się od rodzin nie pomogło zapomnieć o dawnych bolączkach, nie ominęły ich także problemy z alkoholem. W Wigilię znajdują w śmietniku porzucone niemowlę, które natychmiast zanoszą do szpitala. Jednak na miejscu okazuje się, że personel medyczny nie widzi dziecka. Skonfundowani, mimo braku środków, postanawiają zadbać o chłopczyka.

Kolejne dni pokażą, że maleństwo objawia się tylko niektórym. Wokół dziecka zaczyna wytwarzać się atmosfera cudu, sprawa nabiera rozgłosu, a wszystkich nurtuje pytanie: co trzeba mieć w sercu, by dostąpić łaski zobaczenia oblicza dzieciątka?

Metafora, do której uciekają się twórcy, byłaby czytelna nawet bez otwarcia nawiązującego do historii Jezusa tytułu. Bedeschi przyznaje, że motywacją do stworzenia takiej opowieści były jego własne doświadczenia. Przez dłuższy czas jako wolontariusz pomagał bezdomnym z ramienia organizacji katolickiej Opera San Francesco. Poznał tam wiele osób, których historie zaskakiwały, a powody ich bezdomności nie pasowały do stereotypu leniwego żebraka. Najważniejsze było danie im poczucia, że w swoim cierpieniu nie są sami, że się dla kogoś liczą.

Włoch tworzył Chleb z założeniem, że zarobione w ten sposób pieniądze przeznaczy na pomoc tym, którzy go zainspirowali.

Film niepozbawiony jest szkolnych błędów. Choć w centrum jest tu cudowne dzieciątko, to tło i bohaterowie mają być realistyczni, prawdziwi - dlatego co poniektóre skróty czy przesadnie manieryczne aktorstwo rażą. Film działa najlepiej, gdy stawia na skromność i prostotę, a nie na teatralne monologi z dydaktycznym zacięciem. Sprawdza się paradokumentalna estetyka, widać głębokie zrozumienie reżysera dla pokazywanego świata. To chyba ono pozwala nie czuć irytacji, jaką wywoływał choćby potworkowaty z punktu widzenia sztuki filmowej Zerwany kłos. Chleb popełnia sporadycznie grzech ciężko ciosanej symboliki, ale w ogólnym rozrachunku można ten projekt uznać za zdecydowanie bardziej udany niż wiele innych filmów z ewangelizacyjną misją.

Anna Tatarska

O intymnej podróży do akceptacji siebie poprzez obnażenie ciała i emocji opowiadają twórcy Touch Me Not nagrodzonego Złotym Niedźwiedziem na Berlinale.

Bardzo osobliwy, ale niewątpliwie odważny film mówiący o tym, jak niekiedy skomplikowany i dyskomfortowy stosunek mamy wobec własnego ciała. 50-letnia Laura, która źle reaguje na fizyczną bliskość i dotyk, odwiedza terapeutów seksualnych, a także zagląda na prowadzone w szpitalu warsztaty, gdzie jednym z uczestników jest cierpiący na rdzeniowy zanik mięśni Christian. Na poły dokument, na poły fikcja, film, który zaciera granice między prywatnością a rolą, opowiadając otwarcie (na granicy ekshibicjonizmu) o sprawach, przed którymi kino się raczej wzdraga.

Norwegia 2018. Reż. Erik Poppe. Aktorzy: Andrea Berntzen, Aleksander Holmen

Co się zdarzyło na wyspie Utoya?

Bardzo trudno jest zrobić film o tak koszmarnej tragedii, w dodatku stosunkowo niedawnej. Ale też niełatwo pisać o nim, używając normalnych recenzenckich kryteriów. Narzekanie na statyczność obrazów czy niedostatek napięcia wydaje się w takich okolicznościach małodusznością. Skupię się więc na opisie całości, w nadziei, że będzie to wystarczająca wskazówka dla ewentualnych widzów - pójść czy nie.

Przede wszystkim chciałbym wszystkich uspokoić, że Utoya nie jest detaliczną rekonstrukcją krwawej rzezi, jaka się dokonała w 2011 roku na obozie młodzieżówki norweskiej Partii Pracy. To nie amerykańskie kino akcji, przemoc jest dawkowana oszczędnie. Owszem, mamy tu długą i dręczącą scenę umierania młodej dziewczyny, widzimy przez moment kilka leżących na brzegu ciał zastrzelonych nastolatków, ale generalnie oszczędza się widzowi drastycznych obrazów. Celem reżysera wydaje się raczej odtworzenie panującej na wyspie atmosfery - najpierw ogólnej dezorientacji, potem paniki. Powtarzającym się motywem jest widok grupy młodych ludzi biegnących na oślep przez porastający wyspę pułapkę las.

Wydarzenia ukazywane są z perspektywy jednej z uczestniczek obozu, Kai. Kamera jej praktycznie nie opuszcza: biegniemy za nią, siadamy naprzeciwko niej, zaglądamy jej w twarz itd. A ponieważ film kręcony jest w jednym długim ujęciu (tak przynajmniej wygląda), mamy wrażenie przebywania w samym środku wydarzeń. Jednak dla odtworzenia poczucia zagrożenia ważniejszą nawet od obrazu rolę odgrywa dźwięk. Słychać pojedyncze, dobiegające nie wiadomo skąd, bardzo głośne strzały i okrzyki przerażenia czy bólu. Twarzy Breivika ani przez moment nie widzimy, jedynie oddaloną sylwetkę z karabinem.

Kaja, oczywiście, próbuje przede wszystkim znaleźć schronienie - w zagłębieniu obok drzewa czy skalnej szczelinie - ale też desperacko próbuje odszukać swoją młodszą siostrę. W trakcie tych poszukiwań napotyka osoby wymagające opieki, co stawia ją każdorazowo przed dylematem: zostać i starać się pomóc czy biec dalej? Film jest więc bardziej portretem dzielnej i odpowiedzialnej dziewczyny niż ukazaniem zbiorowej tragedii. Ani tym bardziej próbą jej interpretacji. Na początku Utoyi Kaja zwraca się wprost do kamery Nigdy tego nie zrozumiecie i dalszy ciąg filmu zdaje się jej słowa potwierdzać.

Paweł Mossakowski