Na co warto iść do kina w tym tygodniu? [RECENZJE]

Polska, 2018. Reż. Łukasz Grzegorzek. Aktorzy: Jacek Braciak, Karolina Bruchnicka, Bartłomiej Kowalski, Agata Buzek

Komediodramat o potrzebie odcięcia pępowiny i dojrzałości, jakiej to wymaga - także od rodzica. Jacek Braciak potwierdza mistrzowską formę.

To nie jest film o tenisie. Odyseja pomiędzy prowincjonalnymi turniejami, stacjami benzynowymi i kempingami stanowi w Córce trenera wyłącznie tło dla słodko-gorzkiej opowieści o relacji ojca z córką. Tło wiarygodnie zarysowane, bo reżyser Łukasz Grzegorzek wylał sporo potu na korcie. Po latach postanowił rozliczyć tamten burzliwy okres i zrozumieć decyzje własnego ojca, a może także swoją, o porzuceniu kariery. Stąd w spojrzeniu na Macieja Korneta tyle sprzecznych emocji, co tylko służy tej postaci, czyniąc ją wyrazistszą, prawdziwą. Kornet jest trenerem tenisa ziemnego. Dla utalentowanej, 17-letniej córki zrobiłby wszystko. Długo tworzyli z Wiktorią zgrany i nierozłączny duet. Kiedy jednak na horyzoncie pojawi się zdolny, ale mniej zdyscyplinowany chłopak, równowaga zostanie zachwiana.

Prędzej czy później musiało to nastąpić, w końcu oboje podążali drogą poświęceń i wyrzeczeń. Dziewczyna, która długo znosiła rygor treningów, chciałaby wreszcie pójść własną: zasmakować młodości, która jest bardziej skłonna wybaczyć błędy i niedoskonałości niż trener, bo ani się obejrzy, a umknie jej bezpowrotnie.

Odkryciem filmu jest oczywiście Karolina Bruchnicka w tytułowej roli, ale to Jacek Braciak daje popis jako ojciec w spirali oczekiwań i obsesji kontroli. Tak naprawdę jego bohater poprzez karierę córki próbuje nadać sens swojemu życiu. Musi w końcu zrozumieć, że rodzice nie powinni obarczać dzieci ciężarem spełniania własnych marzeń. Dla dobra swojego i córki. Jest w tym bohaterze sporo surowości, jest przerost ambicji, ale też szczere oddanie i miłość, choć czasem nieporadnie wyrażana. Wzrusza, bawi, irytuje. Widzimy jego błędy, ale czy mimo dobrych intencji nie popełniamy podobnych?

Skąpana w promieniach letniego słońca, zanurzona w świecie osobistych wspomnień reżysera historia ma więc bardzo uniwersalny wymiar. Grzegorzek należy do pokolenia polskich twórców, którzy lubią kino i oglądają filmy. Pozostaje wierny stylowi debiutanckiego Kampera, stąd recenzenci mnożą porównania do niezależnego kina spod znaku Sundance. W Córce trenera znajdziemy elementy kina drogi, narracji coming-of-age i sporo humoru. Niemiłym zaskoczeniem był dla mnie brak tego filmu w zeszłorocznym konkursie w Gdyni. Nie widzę sensownych argumentów za taką decyzją, nawet jeśli Córka trenera pewne mankamenty ma - zgoda. Uwodzi jednak narracyjną swobodą, atmosferą między leniwością a niespełnieniem (to zasługa m.in. zdjęć Weroniki Bilskiej, operatorki z doświadczeniem dokumentalnym), budowaniem emocji poprzez niepozorne, wydawałoby się błahe dialogi. W końcu wielkie sprawy wcale nie potrzebują szekspirowskiej skali, żeby wybrzmieć.

Piotr Guszkowski

Belgia, 2019 (The Queen's Corgi). Reż. Ben Stassen. Dubbing: Rafał Zawierucha, Piotr Głowacki, Sławomir Pacek

Animacja o pieszczoszku Jej Królewskiej Mości w niezłych opałach.

Rex żyje jak pączek w maśle. Królowa Elżbieta II rozpuszczała go od szczeniaka, więc przywykł, że robi, co chce, nie ułatwiając pracy służbie. Bo po cóż miałby sobie zawracać głowę, kto po nim sprzątnie?

Pozostałe królewskie corgi komentują rażący brak dworskiej ogłady albo po prostu mu zazdroszczą. W końcu nawet książę Filip nie może liczyć na takie traktowanie. Wraz z pojawieniem się delegacji z USA staje się jasne, że wbrew temu, co sugerowały pierwsze zwiastuny, Corgi, psiak królowej nie będzie tylko kalejdoskopem scenek z życia słodkich czworonogów. Donald Trump (przedstawiony tu jako karykatura - prostaczek i ignorant strzelający jedno selfie za drugim) ma plan na scementowanie relacji pomiędzy krajami. Pomysł nie spodoba się Rexowi. Za to Rex wpadnie w oko rozochoconej i nieznającej sprzeciwu suczce towarzyszącej prezydentowi i pierwszej damie. A to zapowiada dyplomatyczny kryzys.

Polityczne żarty wydają się zarezerwowane dla dorosłych, podobnie jak cała sekwencja miłosnych łowów obfitująca z kolei w seksualne podteksty.

Film nakręcili Belgowie, ale według scenariusza pióra Brytyjczyków, więc chwilami udaje się wykrzesać z perypetii jaśnie psa ten specyficzny humor. Acz królują raczej psie suchary i proste rozwiązania. Jak sekwencja przygotowań do walki w stylu Rocky'ego (tyle że w bębnie pralki zamiast bieżni, z rozciąganiem gumy w gaciach czy kartonami proszku do dźwigania).

Przyzwyczajony do pałacowych luksusów bohater trafi ostatecznie do schroniska. Dla niego to ważna lekcja, lecz najmłodszych, śledzących perypetie Rexa - mimo dość prostej i przewidywalnej fabuły - z niemałym przejęciem, czeka nadmierna dawka emocji. Przedszkolaki mogą mieć problem z oglądaniem nielegalnych psich walk (w najlepszym przypadku zasłonią oczy), ale i nie każdy żart jest tu dla ich uszu. Podczas seansu słychać było raczej śmiechy rodziców.

Piotr Guszkowski

USA 2019 (Happy Death Day 2U). Reż. Christopher Landon. Aktorzy: Jessica Rothe, Israel Broussard, Phi Vu

Kontynuacja komediowego filmu grozy o studentce, która budziła się co rano na kacu w cudzym pokoju, tylko po to, by wieczorem umrzeć z rąk zamaskowanego sprawcy.

Kiedy Tree wydawało się już, że przerwała morderczą pętlę, ktoś zaczyna przeżywać ten sam koszmar co ona. Na hasło déja vu dziewczyna robi nam szybkie podsumowanie wydarzeń z pierwszej części, po czym łapie za kij bejsbolowy, bo dobrze wie, czym to pachnie. Zabójca w masce upiornego bobasa znów zada śmiertelne ciosy nożem. Okazuje się, że całe zamieszanie z czasem spowodowały naukowe eksperymenty trójki geeków w zaciszu laboratorium. Tylko jak to teraz naprawić?

Widzom i bogatszej o bolesne doświadczenia bohaterce wydaje się, oczywiście, że dobrze znają reguły gry. Ale twórcy postanawiają spłatać wszystkim figla, wykorzystując to przywiązanie do pewnych ustaleń przeciwko nam. Motyw powtarzalności ustępuje miejsca konwencji s.f. (teoria równoległych wszechświatów - podjęta ostatnio w oscarowej animacji o Spidermanie czy serialu Russian Doll Netflixa). Sequel przypomina więc bardziej połączenie Krzyku 2 z Powrotem do przyszłości 2 niż Dzień świstaka w klimatach młodzieżowego slashera. Górę biorą humor, nieustanny remiks i wyśmiewanie schematów. Dotyczy to nawet z pozoru klasycznej sekwencji zabawy w kotka i myszkę z zabójcą w tłumie ludzi (wszyscy w tych samych maskach, bo to maskotka uniwersyteckiej drużyny, co skomentuje zresztą w punkt jeden z bohaterów, dodając, że lepiej mu było iść na MIT). Pierwszych kilkanaście kartek scenariusza zostało wręcz najeżonych twistami.

O ile z początku Christopher Landon robi wszystko w zasadzie jak mistrz Wes Craven przykazał - zabawa podszyta jest dreszczem, koncepcja szybko zaczyna się wyczerpywać.

Śmierć nadejdzie dziś 2 miewa przezabawne momenty, ale melodramatyczny zwrot (przydługie pożegnania, prowadzące donikąd gadki o odpowiedzialności, co w życiu ważne itd.) sprawia, że wytraca rytm, a efekt zaskoczenia nie trwa wiecznie. Świeżość była mocnym argumentem jedynki. Nieuchronność powtórzeń czy nadmiar slapstickowych chwytów w dwójce rozczaruje pewnie fanów oryginału - lecz nie tak znowu przesadnie.

Piotr Guszkowski

Grecja/Polska 2018. Reż. Babis Makridis. Aktorzy: Yanis Drakopoulos, Evi Saoulidou, Nota Tserniafski

Tragikomedia o człowieku, który bardzo lubi cierpieć. A jeszcze bardziej - przyjmować wyrazy współczucia od bliźnich.

Bohater filmu, bezimienny prawnik należy do typu ludzi, których wcale nie tak mało, choć akurat jego przypadek jest skrajny: uwielbia pławić się w swoim nieszczęściu, kocha być pocieszany, jest bardzo zadowolony, gdy ktoś użala się nad nim itd. I odwrotnie: gdy dzieje się coś dobrego (np. 13-letni syn odnosi sukcesy jako pianista), odczuwa niepokój i psychiczny dyskomfort, brakuje mu płaczu. Jest jak narkoman, którego narkotykiem jest cierpienie i okazywane przez ludzi współczucie.

A trzeba przyznać, że znajduje się w sytuacji obiektywnie niewesołej - jego żona leży w śpiączce w szpitalu. Ale dzięki temu wszyscy się nad nim litują, sąsiadka codziennie przynosi domowe ciasto, właściciel pralni udziela mu rabatu itp. Co jednak nastąpi, gdy sytuacja się zmieni?

Litość jest oparta na świetnym, oryginalnym pomyśle. Z wykonaniem jest ciut gorzej - znaczna część poświęcona jest nie opowiedzeniu historii, ale narysowaniu portretu bohatera, uwięzionego w swoich codziennych konsolacyjnych rytuałach. I choć to studium emocjonalnej niedojrzałości i egoizmu jest interesujące i wnikliwe, wydaje się zbyt statyczne i przeciągnięte. Potem jednak rytm przyśpiesza, Litość staje się całkiem zabawną "czarną komedią", której czerń się stopniowo pogłębia.

Film rozwija się z logiką matematycznego równania, doprowadzając swoje psychologiczne założenia do ostatecznych konsekwencji. Znajdziemy w nim pewne podobieństwa do utworów Yorgosa Lanthimosa: ekstrawagancki koncept, wysoki stopień stylizacji, oschły typ humoru, chłodny, quasi-naukowy dystans, z którym obserwuje się poczynania bohatera. W jego postępowaniu jest coś mechanicznego - jakby nie był to żywy człowiek, a zaprogramowany automat - a komik Yanis Drakopoulos przypomina w stylu gry Bustera Keatona. Co pewien czas na ekranie pojawiają się czarno-białe tabliczki z zapisem jego ukradkowych myśli, co też wywołuje skojarzenia z niemym kinem. Wnętrza zaś są jasne i sterylne, a zdjęcia starannie skomponowane, geometryczne - to w sumie bardzo spójny artystycznie film.

Jest w nim też akcent polski, ale nie tylko to skłoniło mnie po seansie do pytania ogólniejszego: czy przypadłość, która zostaje w Litości tak precyzyjnie ukazana, dotyczy tylko jednostek czy również społeczeństw?

Paweł Mossakowski

Niemcy/USA/Syria/Liban/Holandia/Katar 2018 (Kinder des Kalifats) Reż. Tatal Derki

Terrorysta też człowiek. Nominowany do Oscara dokument o fanatycznym dżihadyście i jego małoletnich synach.

Jego autor, Syryjczyk mieszkający na stałe w Berlinie, pojechał do swojej dawnej ojczyzny, gdzie udając sympatyzującego z dżihadem fotografa wojennego wszedł w kontakt z liderem jednej z organizacji walczących o ustanowienie kalifatu, mniej więcej 40-letnim Abu Osamą. I najwyraźniej udało mu się zdobyć jego zaufanie, skoro ten pozwolił filmować siebie i swoją rodzinę (a właściwie jej męską część; żadna z dwóch żon Abu Osamy ani na moment nie pojawia się w kadrze) przez z górą dwa lata.

Było to ze strony reżysera przedsięwzięcie ryzykowne - lepiej nie myśleć, co by się stało, gdyby jego podstęp się wydał. Odwagi wymagało też kręcenie poszczególnych scen, np. gdy Derki towarzyszył swojemu bohaterowi przy rozminowywaniu drogi. Ale dzięki jego odwadze powstał film wyjątkowy, wchodzący w rejony niedostępne: oglądamy z bliska jednego z tych ludzi, których znamy tylko z doniesień medialnych - abstrakcyjne określenie terrorysta czy bojownik islamu ma tutaj konkretną, ludzką twarz.

Nie jest to, powiedzmy sobie otwarcie, portret zbyt głęboki psychologicznie (o motywach działania Abu Osamy dowiadujemy się niewiele) ani szczególnie zaskakujący. Islamski bojownik jest zdeterminowany (lekkim głosem mówi o możliwości rozpętania III wojny światowej) i bezwzględny. W pewnym momencie widzimy, jak strzela do kogoś ze snajperskiego karabinu - scena wprawiająca w dyskomfort, gdyż w końcu jesteśmy tu świadkami próby zabicia człowieka. I głęboko religijny, wierzący, że Bóg w najdrobniejszych szczegółach determinuje jego poczynania; religia jest też, gdy zajdzie potrzeba, czynnikiem konsolacyjnym, ułatwiającym pogodzenie z losem. A także rodzinny i bardzo kochający swoich synów, choć traktujący ich surowo. To jednak trudno uznać za rewelację - teza o banalności zła też się już zbanalizowała.

Jednak w połowie filmu następuje coś nieoczekiwanego, coś, co zmusza Osamę do pewnej zmiany charakteru jego działalności - i nieco też zmiękcza emocjonalnie nasz stosunek do niego. Także uwaga reżysera przenosi się bardziej na jego licznych synów. To jeszcze dzieciaki, najstarsi mają po 12-13 lat (jeden z nich nazywa się Osama na cześć Bin Ladena), w typie sympatycznych urwisów. Ale ich miły, niewinny wygląd jest zwodniczy: potrafią rzucać kamieniami w dziewczynki, które ośmieliły się wyjść z domu itd. Ojciec jest dla nich absolutnym autorytetem i wiele, niestety, wskazuje na to, że w przyszłości pójdą w jego ślady. Już teraz bawią się w produkowanie bomb, wkrótce dwaj najstarsi zostaną wysłani na obóz wojskowy.

Niewiele jest w kinie obrazów bardziej przejmujących niż widok dzieci trenowanych na zabójców i nic dziwnego, że film odważnego Syryjczyka kończy się na elegijnej nucie. Miejsca na nadzieję zostaje tu niewiele.

Paweł Mossakowski

Norwegia 2018

Kino familijne. Kacper i Emma wyjeżdżają z dziadkiem Emmy nad morze, gdzie kąpią się, robią zamki z piasku, zbierają muszelki itp. Pewnego dnia znajdują na brzegu tajemniczą skrzynkę.

USA 2018

Młodzieżowa tragikomedia o przyjaźni neurotycznego hipochondryka i śmiertelnie chorej nastolatki.

Korea Płd. 2018

Kino akcji/science fiction. O wychowywanej przez przybranych rodziców nastolatce, która nie pamięta swojego dzieciństwa, a wykazuje się niezwykłymi umiejętnościami. Sprawnie zrealizowane, z ujmująco sympatyczną bohaterką, ale bardzo wtórne: w wydaniu amerykańskim widzieliśmy sto razy. I dziwnie skonstruowane: najpierw się mnoży tajemnice, potem je pracowicie wyjaśnia, w końcu rzuca dziewczynę do walki. Dla amatorów.

USA 2018

Tragikomedia Roberta Zemeckisa oparta na biografii fotografa Marka Hogancampa. Hogancamp (Steve Carell) w następstwie ciężkiego pobicia stracił pamięć i w ramach terapii wybudował na podwórku miniaturowe miasteczko z czasów II wojny światowej, w którym odgrywał lalkowe przedstawienia. I sam nie wiedział, że stworzył artystyczną instalację.