Krytycy surowo oceniają nowości kinowe [RECENZJE FILMOWE]

Z jednej strony komiksowy, uroczy w słabości do ludzi Hellboy. Z drugiej stetryczały, znudzony jak mops Książę Ciemności z serialu Sabrina. Diabeł znów gości na ekranach kin i telewizji.

Hellboy to diabeł wezwany przez nazistów podczas drugiej wojny światowej, by stać się bronią totalną. Przejęty przez aliantów, wychowany przez profesora Bruttenholma staje się jednym z największych sprzymierzeńców ludzkości, niejednokrotnie ratując jej skórę przed unicestwieniem. Za swoje zasługi dostaje od Narodów Zjednoczonych tytuł honorowego człowieka. Jest zbudowany jak lekkoatleta, który przesadził ze sterydami i obdarzony przekorną naturą nastolatka. Twórcą postaci jest Mike Mignola, jeden z najbardziej cenionych współczesnych amerykańskich autorów komiksów i ilustratorów. Hellboy był najpierw bohaterem komiksów, później z rozmachem, dzięki reżyserowi Guillermo del Toro (laureatowi Oscarów za Labirynt Fauna i Kształt wody), wkroczył na salony Hollywood. Teraz w kinach ma premierę trzeci pełnometrażowy film o jego przygodach, tym razem w reżyserii Neilla Marshalla i z Davidem Harbourem w roli głównej.

Książę Ciemności z serialu netfliksowego Sabrina, którego drugi sezon właśnie trafił do sieci, jest kompletną odwrotnością Hellboya. Tykowaty, niezgrabny z postury, porusza się, jakby trawił go reumatyzm. Nie żongluje dowcipami. Z wyglądu przypomina kozła skrzyżowanego z nie najprzystojniejszym owadem, mówi nieznoszącym sprzeciwu półszeptem. Nie przepada za ludźmi, traktuje ich jako rozrywkę, a ich życie i losy jak szachownicę, na której według własnego widzimisię bezdusznie przesuwa pionki. Nie jest też głównym bohaterem serialu, choć wokół niego kręci się cała fabuła. Twórcą serialu jest Roberto Aguirre-Sacasa, amerykański reżyser, grafik, który do stworzenia telenoweli zainspirował się (dość luźno) komiksami z serii Archie Comics.

Popkultura chętnie wykorzystuje postać szatana. Nie jest już tak straszny jak w czasach średniowiecza, zaczął uosabiać ducha buntu przeciw krępującym wolność osobistą, seksualną sztywnym normom społecznym i moralnym.

Jest obecny w literaturze, sztuce, muzyce najlepiej, najpełniej i najmocniej pobudzająco wyobraźnię, odnalazł się w kinie. Jeden z apologetów szatana, a później nawrócony chrześcijanin, pisarz, wykładowca Mike Warnke w wywiadzie dla telewizji ABC powiedział, że najlepszym narzędziem promocyjnym dla diabła jest film.

Z jednej strony są Dziecko Rosemary, Egzorcysta, Omen, Czarownica: Bajka ludowa z Nowej Anglii, które należą do kanonu współczesnej kinematografii. Z drugiej są też oczywiście komedie czy filmy o mniejszym kalibrze emocjonalnym. Brawurowo diabła w Czarownicach z Eastwick zagrał Jack Nicholson, a znany z Nirvany i Foo Fighters muzyk Dave Grohl przeszedł samego siebie w rockowym musicalu Kostka przeznaczenia. W rolę diabła wcielali się też m.in. Robert De Niro (Harry Angel), Al Pacino (Adwokat diabła), Adam Sandler (Brudna robota), Peter Stormare (Constantine). Rzadziej diabłem są kobiety, ale kiedy to już robią, porywają zmysłami, jak Elizabeth Hurley w Zakręconym czy całkowitym brakiem serca, jak gnębiąca swoich podwładnych Meryl Streep w Diabeł ubiera się u Prady. Szatan został też oczywiście bohaterem kreskówek, odwiedził m.in. Barta Simpsona, regularnie nawiedzał bohaterów Miasteczka South Park.

Trzy lata temu Instytut Gallupa przeprowadził badania, z których wynikało, że ponad 60 procent Amerykanów wierzy w jakieś bliżej nieokreślone uosobienie diabła. I nie wiadomo, czy wynika to z religijnego wychowania czy może z nieustannej obecności diabła w kinie.

Łukasz Kamiński

RPA/Francja/Grecja/Polska 2018 (Die Stropers) Reż. Etienne Kallos Aktorzy: Brent Vermeulen, Alex van Dyk, Juliana Venter

Dramat. Bogobojne małżeństwo farmerów przygarnia trudnego 13-latka, co staje się wyzwaniem dla ich nieco starszego, też przybranego, syna.

Ciekawy film, już choćby dlatego, że zrobiony w RPA (skąd rzadko coś trafia na nasze ekrany) i, wprawdzie nie wprost, aluzjami raczej, opisujący niewesołą sytuację panującą w tym kraju po zniesieniu apartheidu. Niewesołą zwłaszcza dla białych farmerów, Afrykanerów, zagrożonych ze strony czarnoskórej większości, często padających ofiarą morderstw i w związku z tym masowo uciekających za granicę. Należąca do tej kurczącej się mniejszości rodzina ze Żniw postanowiła zostać, ale żyje w strachu, a w oknach ich domu tkwią kraty grube jak w więzieniu. Co uderza w niej najbardziej (tak jak zresztą w całej tej społeczności) to bardzo głęboka religijność - Polacy przy nich są zlaicyzowani jak Czesi.

Do tej przykładnej, bogobojnej rodziny trafia 13-letni Pieter, dziecko ulicy, chłopak mający problemy z narkotykami i inne niebezpieczne doświadczenia za sobą. Jego przybycie wywołuje niepokój u 15-letniego Janna, mającego teraz otoczyć go braterską miłością. Już wcześniej zresztą nie czuł się on bezpiecznie: to chłopak silny fizycznie (ostro zasuwa na farmie, grywa w rugby), ale bynajmniej nie twardziel - za krzepką posturą kryje się psychika krucha i łamliwa. Boi się utraty miłości rodziców, boi się odrzucenia, stara się spełniać ich oczekiwania. Głównym źródłem niepewności jest jego ukryty homoseksualizm, rzecz w tej konserwatywnej społeczności absolutnie niedopuszczalna.

Pieter stanowi jego całkowite przeciwieństwo - pewny siebie, nawet bezczelny, mający gdzieś opinię otoczenia, a przy tym cwaniak, bystry obserwator i zręczny manipulator. Bardzo też swobodnie poczyna sobie z własną seksualnością: rozgląda się za dziewczynami, ale nie wzbrania się przed męską prostytucją, co oczywiście szczególnie szokuje Janna.

Kainowsko-ablowski konflikt między nimi, rywalizacja o miejsce w sercu rodziców i domowej hierarchii, skomplikowane interakcje wypełniają zasadniczą treść filmu. Ale mówi on też bardziej generalnie o pękniętej tożsamości RPA i zmieniającej się definicji męskości w tym gwałtownie ewoluującym kraju. Kraju, dodajmy, bardzo też pięknym, choć, w tym przynajmniej regionie, pięknem surowym i zupełnie nie pocztówkowym: za zdjęcia - świetne, także we wnętrzach - odpowiada Michał Englert.

Film przeznaczony jest dla wąskiej, festiwalowej publiczności. Akcja rozwija się bardzo powoli, główny konflikt tli i często bywa uwewnętrzniany - tylko z twarzy Janna i jego mowy ciała można wywnioskować, co się dzieje. Nie jest prosty i łatwo dostępny, woli operować sugestią i niedopowiedzeniem niż mówić otwartym tekstem. Normalna widownia uzna go za nudny, ale ta, do której jest adresowany, powinna docenić.

Paweł Mossakowski

Szwajcaria/Francja 2018 (Le livre d'image)

Filmowy kolaż obrazów i dźwięków ułożony przez 88-letniego weterana Nowej Fali.

Z góry uprzedzam, że to kino nie dla wszystkich, a ściślej - dla bardzo, ale to bardzo nielicznych. Nie tyle dla miłośników filmów ambitnych artystycznie, ale dla tych spośród nich, których pociągają filmy szalone i eksperymentalne, trudne i hermetyczne. Oraz dla zawodowych godardystów, ciekawych, co klasyk Nowej Fali robi na starość.

Otóż Godard - który pozostał z ducha anarchistą i wiecznym enfant terrible - na starość robi filmy pełne młodzieńczej energii i posługujące się bardzo nowoczesnym językiem. Jest w nich nie tyle już młodzieńcza, co starcza nonszalancja, którą niektórzy nazwą arogancją: bardzo już leciwy twórca chce po swojemu powiedzieć, co sądzi o świecie i ma głęboko w d..., co świat o tym powie i czy w ogóle go zrozumie.

Imaginacje nazywane są filmowym esejem - tak się już utarło określać tego rodzaju formę - choć w tym przypadku słowo esej wydaje się być zbyt stateczne i stonowane. To wartko płynący strumień obrazów i dźwięków, migotliwa mozaika cytatów z filmów własnych i cudzych, archiwalnych zdjęć, gazetowych nagłówków, fragmentów telewizyjnych reportaży i amatorskich materiałów z YouTube, muzyki klasycznej, przebojów pop, wyimków z dzieł literackich itd., itp. Film jest klasycznym dziełem montażysty: na samym jego początku filmu Godard mówi zresztą o myśleniu rękami. W dalszej części Imaginacji słyszymy również od czasu do czasu jego głos, choć prawdę mówiąc, to, co reżyser wygłasza, jest daleko mniej ciekawe od tego, co pokazuje.

Czy jest w tym wszystkim jakiś głębszy sens? Być może, choć podejrzewam, że znany wyłącznie autorowi. Co nie znaczy, że nie da się wyłowić z tego ciągu wolnych skojarzeń jakichś fragmentarycznych znaczeń czy tematycznych motywów. Sporo miejsca poświęcone jest przemocy, zarówno z XX, jak i XXI wieku. Wiele też mówi się o świecie arabskim i o jego nierozumieniu przez Zachód, który niegdyś go mitologizował, a teraz się nim właściwie nie interesuje (oprócz ropy i zamachów terrorystycznych). I oczywiście o kinie jako takim, jego poznawczych ograniczeniach i moralnych przewinach: to coś w rodzaju seansu psychoanalitycznego, gdzie X muzę sadza się na kanapce.

Imaginacje dobrze korespondują z wrażliwością współczesną, przyzwyczajoną do ciągłego ataku obrazów i ich nadmiaru. Są dziełem intrygującym, które może jednak irytować i frustrować swoją nieprzenikalnością. Moja rada więc brzmi: nie analizować, chłonąć.

Paweł Mossakowski

Polska 2018. Reż. Tomasz Drozdowicz

Dokument. Urywki z życia Jerzego Maksymiuka, światowej sławy dyrygenta i kompozytora.

Za pulpitem żywiołowy i pełen pasji. Skupiony na partyturach, które bez przerwy dopracowuje (czyni dopiski nawet podczas krawieckich przymiarek czy na tyłach zakładu wulkanizacyjnego). Pochłonięty muzyką, 80-letni maestro nie zwalnia tempa. Jednak chaotyczność i pewna dziecięcość bycia czynią artystę bezradnym wobec wyzwań codzienności. Wtedy do akcji wkracza jego żona Ewa. Czuwa nad fryzurą i garderobą, pilnuje, by pamiętał o lekach, nie spóźnił się na próbę itd., tonuje relacje z muzykami, których potrafi potraktować bezpardonowo, nie uznając przeciętności ani złego rzemiosła. Jak na anioła stróża jest zaskakująco charakterna i stanowcza. Strofuje męża np., by nie jadł za dużo śliwek albo nie przynudzał.

Reżyser Tomasz Drozdowicz przygląda się tej czułej wbrew pozorom relacji, tworząc portret symbiotycznego związku. Lecz tak jak w małżeństwie, także w filmie żona nie wychodzi z cienia męża. Podczas gdy on zasypuje nas barwnymi anegdotami, prowadzi przez wspomnienia i miejsca związane z najważniejszymi wydarzeniami w karierze, ona pozostaje postacią anonimową, nieodkrytą, ot, kolejną mądrą i oddaną kobietą przy genialnym mężu - figurą obecną w wielu biografiach.

Mów do mnie (...) ja jestem twoją kamerą - oburzy się pani Ewa, kiedy Juruś dialoguje z obiektywem. Rozochocony towarzystwem filmowców Maksymiuk wchodzi w rolę showmana także w widowisku codzienności. Wreszcie ma odpowiednią widownię. Czuć zresztą, że na zachowanie obojga bohaterów wpływa obecność kamery - prowokuje, innym razem hamuje, w każdym razie uruchamia mechanizm autokreacji. Kilkukrotnie cięcie następuje zbyt wcześnie, najciekawsze ma się dopiero wydarzyć.

Wartością dokumentu Drozdowicza jest okazja do przyjrzenia się Jerzemu Maksymiukowi od kuchni - tej prywatnej i zawodowej. Z mozaiki scen wyłania się obraz człowieka pomiędzy skrajnościami: żywiołem szaleństwa a obsesją precyzji. Oglądamy go w trakcie prób, konsultacji, koncertów, jak przegląda się w spojrzeniach i uśmiechach członków orkiestry. Możemy się tylko zastanawiać, ile w nich podziwu, a ile politowania wobec starszego już mężczyzny, który wciąż ma posłuch, a swoje roztargnienie potrafi obrócić w żart. Lecz niektóre jego zachowania - szczególnie wobec kobiet - wydają się dziś niestosowne.

Podporządkowanie filmu niespożytemu temperamentowi, charyzmie i poczuciu humoru maestra okazało się trafną decyzją, nawet jeśli ma przez to epizodyczną, niezbyt wyszukaną strukturę. Maksymiuk nie traci nic ze swojej wyrazistości. Rozumiemy, dlaczego zasłużył na przydomek Mad Maxa, jak nazywa go tu jeden z dawnych przyjaciół.

Piotr Guszkowski

USA 2019

Fantastyczno-naukowy, fantasy, przygoda, horror - czyli wszystko, co można znaleźć w komiksach Mike'a Mignoli o pół człowieku, pół demonie. Tym razem Hellboy przybywa na angielską prowincję, aby walczyć z trzema szalejącymi olbrzymami, lecz trafia tam na przeciwnika znacznie groźniejszego: złą czarownicę Nimue, która za doznaną przed wiekami krzywdę zamierza zemścić się na całej ludzkości.

Francja 2018

Dramat. Franck, znakomity strażak, szczęśliwy mąż i ojciec, zostaje straszliwie poparzony podczas gaszenia pożaru: jego twarz jest tak oszpecona, że musi ją ukrywać za plastikową maską. Jak teraz będzie wyglądało jego życie?

Dania 2017

Komedia familijna. Rodzina, której grozi eksmisja za niepłacenie czynszu, postanawia zdobyć pieniądze, porywając chłopca z bogatego domu. Sprawy się jednak komplikują.

USA 2019

Wiara czyni cuda. 14-letni chłopak tonie w jeziorze, akcja reanimacyjna nie przynosi rezultatów. Gdy jednak znajduje się już w stanie śmierci klinicznej, do sali szpitalnej przybywa jego matka i zaczyna się głośno modlić.