Filmy o Tolkienie i Johnie Wicku. Jak je ocenia krytyka? [RECENZJE KINOWE]

Biograficzny Tolkien ukazuje wydarzenia z młodości pisarza, które przyczyniły się do stworzenia rozbudowanej mitologii fantasy. Tak powstały Hobbit, czyli tam i z powrotem i "Władca pierścieni". Od 17 maja w kinach.

Chociaż John Ronald Reuel Tolkien zaprzeczał, jakoby wojenne doświadczenia zainspirowały jego prozę, ta historia zaczyna się właśnie na froncie zachodnim. Dokładnie tam, dokąd w poruszającym dokumencie I młodzi pozostaną zabiera widzów Peter Jackson, który z powodzeniem przenosił kolejne części świata Śródziemia na duży ekran. Przypadek? Porucznik Tolkien również brnie przez błoto, wśród trupów i trującej mgły gazu bojowego. Próbuje odnaleźć swojego przyjaciela, ale traci siły, resztki świadomości odbiera mu okopowa gorączka. A że zawsze miał słabość do legend, niemieckich żołnierzy z miotaczami ognia oczami wyobraźni postrzega jak zionięcia potwornego smoka. W pewnym momencie bohater pada w leju po bombie. Zupełnie jak Frodo pochwycony w sieć przez pajęczycę Szelobę w Powrocie Króla. Nie zdziwicie się zapewne, kiedy zdradzę, że jego ordynansem jest tu szeregowy o imieniu Sam.

Echa bitwy pod Sommą spajają klamrą cały film pełen mniej lub bardziej bezpośrednich odniesień do twórczości pisarza, jakie proponuje reżyser Dome Karukoski. Przemierzając okopy, dwudziestokilkuletni Tolkien (w tej roli Nicholas Hoult) wraca pamięcią do ludzi oraz miejsc z młodych lat, którego go ukształtowały. Wspomina na przykład chwilę, gdy jako chłopiec opuszczał angielską wieś do złudzenia przypominającą ojczyznę hobbitów. Jeśli spojrzeć na dom położony wśród pagórków Sarehole, w którym jego rodzina zamieszkała po powrocie z Afryki, mamy wypisz wymaluj sielskie Shire. Z kolei panorama przemysłowego Birmingham nocą - industrialnego organizmu pożerającego zielone przedmieścia - budzi skojarzenia z Mordorem.

To właśnie do Birmingham przeniesie się Ronald razem z matką i młodszym bratem Hilarym wobec narastających problemów finansowych. Mabel Tolkien opowiadała synom germańskie i nordyckie mity, rozbudzając wyobraźnię grą cieni. Zaszczepiła w nich miłość do książek. Kiedy umarła, osieroceni chłopcy trafili pod opiekę zaprzyjaźnionego księdza. Zainteresowanie lingwistyką Tolkien rozwinie pod okiem oksfordzkiego profesora lingwistyki.

Jednak kluczowe znajomości Tolkien nawiąże jeszcze zanim pójdzie na studia. Po pierwsze, relacja z Edith Bratt - uroczą sąsiadką z internatu i miłośniczką oper Wagnera. Edith zostanie żoną pisarza, a także pierwowzorem postaci pięknej elfki Luthien, w której zakochuje się śmiertelnik Beren. Ich losy, wspomniane we Władcy pierścieni, odnajdziemy w Silmarillionie ukończonym i wydanym po śmierci Tolkiena przez jego syna Christophera.

Po drugie, Tea Club and Barrovian Society - w skrócie T.C.B.S. - czyli stowarzyszenie uczniów ze Szkoły Króla Edwarda. Cała czwórka godzinami przesiadywała w herbaciarni. Przyjaciele podzielali zainteresowania Tolkiena. Kto by pomyślał, że stworzą przymierze, wierni i nierozłączni na dobre i złe, nawet kiedy ich drogi po szkole na chwilę się rozejdą. Nietrudno się domyślić, że idea bractwa zaowocowała późniejszym pomysłem na Drużynę pierścienia. Film odwołuje się zresztą do etosu przyjaźni, który pozostawił ślad nie tylko na kartach powieści Tolkiena, ale też w jego tożsamości.

Pozostaje oczywiście pytanie, z iloma ze źródeł wymienionych inspiracji czy alegorii zgodziłby się John Garth, biograf pisarza. Bo że kino zwykło traktować biografie dość swobodnie, przekonaliśmy się ostatnio choćby przy okazji filmu o Freddiem Mercurym.

Piotr Guszkowski

Serbia, Macedonia 2018 (Zlogonje). Reż. Rasško Miljković. Aktorzy: Mihajlo Milavic, Silma Mahmuti, Jelena Djokic

Mądre kino dla dzieci o odkrywaniu w sobie superbohatera.

Zaczyna się jak w komiksie: w obronie prześladowanego dzieciaka staje zamaskowany heros,  a wtedy mama budzi Jovana do szkoły. Póki co introwertyczny dziesięciolatek z mózgowym porażeniem dziecięcym superbohaterem jest tylko w snach. Całe dnie poświęca nauce oraz rehabilitacji. Wszystko zmieni pojawienie się nowej uczennicy w klasie. Perspektywa dzielenia z kimś ławki nie ucieszy chłopca, lecz szybko doceni on towarzystwo Milicy. - Pomożesz mi pokonać czarownicę? - zapyta dziewczyna, gdy już się zakumplują.

Twórcy Łowców czarownic traktują młodych widzów dojrzale. Wychodzą ze słusznego zresztą założenia, że nie ma sensu ukrywać przed nimi trudnych spraw, z którymi i tak się przecież stykają. O tym właśnie opowiada film: o dziecięcych sposobach radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Czy - jak w przypadku Jovana - będzie to przekleństwo niepełnosprawności, czy mierzenie się z rozwodem rodziców, czego doświadcza Milica. On widzi siebie jako nieustraszonego Cienia. W snach potrafi latać, choć na co dzień ma problem z wejściem po schodach. Ona podejrzewa, że kobieta, z którą odszedł jej ojciec, jest wiedźmą. Musiała rzucić na niego zły urok - przecież inaczej nigdy nie odszedłby od rodziny.

Wyobraźnia daje schronienie, podsuwa wytłumaczenie, kiedy dzieci czegoś nie zrozumieją lub wezmą zbyt dosłownie. Zanurzenie się w tym świecie to idealna okazja, by ubrać historię w konwencję kina przygodowego. Jovan i Milica przygotowują się do misji ratunkowej (czyli zdjęcia czaru z ojca dziewczyny) jak do skoku na bank, wyposażeni w obowiązkowe walkie-talkie. Chociaż ta przygoda będzie mieć chwilami posmak mrocznej baśni, reżyser Raško Miljković nie ucieka od rzeczywistości bardziej niż jego uroczy bohaterowie. Relacja pomiędzy dziećmi w ramach tej konwencji wypada naturalnie. Opłacił się żmudny casting i decyzja o powierzeniu roli Jovana Mihajlo Milavicowi, chłopcu z częściowym porażeniem, dobrze rozumiejącym położenie bohatera. Z Silmą Mahmuti zgrali się idealnie.

Powstał film, który z jednej strony inspiruje do pokonywania własnych ograniczeń i słabości, z drugiej uświadamia, że z niektórymi rzeczami trzeba się po prostu pogodzić. Łowcy czarownic dotykają kwestii akceptacji, otwartości na inność, nie idealizując przy tym niepełnosprawności. Może dlatego, że zadziorna Milica, przy szczerym zrozumieniu i empatii, traktuje Jovana bez zbędnych handicapów. Kiedy jest nieznośny albo ją zawiedzie, musi o tym wiedzieć - tu nie ma mowy o pobłażaniu. W końcu także na tym polega przyjaźń.

Piotr Guszkowski

USA 2019.

Kino akcji. Międzynarodowa Gildia Zabójców wyklucza Johna Wicka (Keanu Reeves) ze swoich szeregów, a za jego głowę zostaje wyznaczona nagroda 14 mln dol. Całe tłumy kolegów z branży chcą ją zdobyć. W obsadzie m.in. Halle Berry, Laurence Fishburne i Anjelica Huston.

Australia 2017.

Opowieść o dorastaniu. Lata 70. Dwóch zafascynowanych surfingiem nastolatków (jeden spokojny, drugi ryzykant) zaprzyjaźnia się z weteranem tego sportu imieniem Sando. Sando ma swoją tajemnicę oraz atrakcyjną żonę.

Francja/Belgia 2019.

Komediodramat taneczno-muzyczny. Uprawiający breakdance Joseph wyjeżdża z dziewczyną i przyjacielem do Paryża, gdzie załapuje się do zespołu bibojów, mającym wystąpić w międzynarodowym turnieju tanecznym. Ale poznaje też dziewczynę uprawiającą balet klasyczny...