"Joker" wchodzi na ekrany kin. Czy warto go obejrzeć? [RECENZJE]

USA, Kanada 2019 (Joker) Reż. Todd Phillips. Aktorzy: Joaquin Phoenix, Robert De Niro, Zazie Beetz, Jolie Chan

To nie jest klasyczna origin story komiksowego superzłoczyńcy, raczej studium przypadku. W Jokerze reżyser Todd Phillips przekonuje, że zło nie bierze się znikąd.

- Negatywne myśli? - Arthur Fleck dopytuje pracowniczkę socjalną, która co tydzień zadaje mu to samo pytanie. - Tylko takie mnie nachodzą - tłumaczy. Niespełniony komik zarabia grosze jako klaun do wynajęcia, mieszka w obskurnej czynszówce z chorą matką i choć nie ma ku temu powodów, wciąż zanosi się śmiechem. Konwulsyjnym, rozpaczliwym, niepokojącym. Niepohamowane napady śmiechu są wynikiem choroby neurologicznej, przychodzą wraz ze stresem. Arthur cierpi, zestaw leków niewiele daje, większość sytuacji społecznych to dla niego koszmar. W komunikacji publicznej ludzie odwracają wzrok, władze miasta tną fundusze na opiekę. Co się stanie, gdy zostanie doprowadzony do ostateczności?

Joaquin Phoenix przykuwa naszą uwagę już od pierwszej sceny, w której siedząc przed lustrem, maluje twarz i rozciąga palcami kąciki ust w szerokim uśmiechu - i nie traci tej uwagi przez cały film. Aktor dużo zainwestował w rolę fizycznie. Tworzy postać tragiczną, kruchą, przyjmującą kolejne ciosy od życia, może nieco uproszczoną w scenariuszu wspomnieniem dzieciństwa. Jego Arthur ma coś z Travisa Bickle'a, nieprzystosowanego weterana obserwującego ulice zepsutego Nowego Jorku z okna swojej taksówki, oraz chaplinowskiego Trampa wykończonego przy taśmie produkcyjnej, zagubionego, znoszącego kolejne upokorzenia. Phoenix wraz z reżyserem Toddem Phillipsem pozwalają nam zanurzyć się w bohaterze, zrozumieć jego zachowanie, choć nie akceptujemy przemocy.

Przemoc okaże się wyzwalająca, będzie nowym początkiem, nie tylko dla bohatera. Bo tak na marginesie - podobnie jak Fleck żyją przecież tysiące innych. Wglądowi w jego psychikę towarzyszy bardzo aktualny polityczny komentarz. Wobec pogłębiającej się przepaści ekonomicznej, pogardy elit i chaosu, w jakim pogrąża się świat (miasto tonie w śmieciach, zmaga się z plagą szczurów itd.), musi dojść do rewolucji. Wystarczy iskra, żeby rozniecić ogień frustracji i gniewu. Niezależnie od tego, czy chodzi o jednostkę, czy o grupę, mechanizm jest podobny. Ową iskrą może być pistolet użyty w obronie przed kolejnym atakiem, akt przemocy, który urasta do symbolu, jakiego potrzebował niezadowolony tłum wykluczonych.

Twórcy Jokera są oskarżani o inspirowanie do przemocy. Phillips stawia pytanie, kto tu właściwie zwariował: bohater czy społeczeństwo, które tak go potraktowało? Ale ostatecznie nie staje po żadnej ze stron, w zachowaniu obu dostrzega znamiona psychopatii. Groteskowe twarze mają u niego zarówno beneficjenci, jak i ofiary kapitalizmu ukrywające się pod maskami. Choć reżyser umieszcza historię w przekonująco zarysowanych realiach końca lat 70., nie zapomina o jej związkach z komiksowym uniwersum Gotham, choć jedną scenę w finale mógł sobie spokojnie odpuścić.

Parę razy rzeczywistość brutalnie wytrąca widzów z iluzji rozgrywającej się w głowie bohatera. Jak wtedy, gdy zasiada on z matką przed telewizorem (Robert De Niro jako prowadzący show nawiązuje do swojej roli z Króla komedii Martina Scorsese). Nawet triumfalny taniec na szczycie schodów, po których wcześniej - żałosny i przegrany - ostatkiem sił wdrapywał się, dźwigając bagaż traum, nie potrwa długo. Realny świat nie daje o sobie zapomnieć, muzyka momentalnie cichnie. Mistrzowsko zainscenizowane sekwencje robią wrażenie nie mniejsze niż kreacja Phoenixa. Jednak mimo obłędu bohatera narracyjnie całość okazuje się zaskakująco poukładana i przewidywalna. Jeśli czegoś Jokerowi brakuje, to właśnie - paradoksalnie - odrobiny szaleństwa.

Piotr Guszkowski

Holandia 2018 (Vechtmeisje) Reż. Johan Timmers. Aktorzy: Aiko Beemsterboer, Bas Keizer

Dziecięco-młodzieżowy dramat rodzinny i film sportowy. Przeżywająca rozwód rodziców dwunastolatka zaczyna trenować kick-boxing.

Kiedy ma się 12-14 lat, nie jest łatwo. Robienie filmów dla widzów w tym wieku to też trudna sztuka. Ani to typowe kino familijne, ani dla nastolatków, często więc ląduje w próżni. W tej niewdzięcznej kategorii Kickbokserka broni się jednak całkiem dobrze.

Rodzice Bo i jej brata Daniego rozwodzą się, i to w fatalnym stylu, ciągle kłócąc się i wrzeszcząc na siebie w ich obecności. Dani reaguje na to wycofaniem, jego siostra - agresją. Ale oto nadarza się okazja, aby mogła swoją wściekłość rozładować: za namową zaprzyjaźnionej sąsiadki zaczyna trenować kick-boxing. I radzi sobie nadzwyczaj dobrze.

Film jest dobrze skonstruowany i opowiedziany, dotyka w dodatku poważnego, dorosłego problemu. Rodzicom jego obejrzenie nie zaszkodzi - może im pomóc w uprzytomnieniu sobie, jak destrukcyjne skutki wywołuje wciąganie dzieci w swoje konflikty.

Kick-boxing ukazany tu jest nie tylko jako sport, który umożliwia skanalizowanie gniewu i wściekłości, ale też jako szkoła kontroli złych emocji. Możliwe. Powiem jednak szczerze, że niespecjalnie gustuję w widoku młodych dziewczyn okładających się na ringu kopniakami. Byłem również trochę zaskoczony - to nie zarzut, tylko wyraz zdziwienia - że w eliminacjach turnieju, w którym bierze udział Bo, dziewczyny walczą z chłopcami. Nie przesada z tą równością? O tym, jak mogą się skończyć takie eksperymenty, przekonała się boleśnie mistrzyni tej dyscypliny Lucia Reiker, też Holenderka zresztą.

Postacie Bo i Daniego są zgrabnie nakreślone, psychologicznie wiarygodne i bardzo dobrze zagrane przez parę młodziutkich wykonawców. Z tej dwójki ważniejsza dla filmu jest oczywiście Bo, ale jej starszy - a mimo to wymagający jej opieki - brat, diabetyk, introwertyk i nadwrażliwiec, wzbudza większą empatię. Tyle że jego największy życiowy dylemat: grać rocka (jak serce dyktuje) czy muzykę klasyczną (jak każe tatuś), jest jednak cokolwiek za prosty.

Subtelność nie jest w ogóle silną stroną filmu, często znaczenia zachowań bohaterów czy scen są widzowi podsuwane pod sam nos, jednak w filmie dla dwunastolatków taka łopatologia razi mniej niż we współczesnym kinie, gdzie jest nagminnie praktykowana. Bardziej przeszkadzała mi pewna jego hollywoodzkość, widoczna zwłaszcza w nadmiernie gładkim zakończeniu. Ale i to jest do wybaczenia, a sam film trafia celnie dokładnie tam, gdzie zamierzał trafić.

Paweł Mossakowski

Polska 2019. Reż. Dariusz Załuski

Dokument o niedawnej, bardzo dramatycznej wyprawie polskich himalaistów na K2.

Próba zdobycia ostatniego dotąd niezdobytego zimą ośmiotysięcznika od początku budziła zainteresowanie. Nie tylko z uwagi na skalę trudności przedsięwzięcia. Zbliżała się właśnie 40. rocznica wejścia zimą na Mount Everest (przez Leszka Cichego i kierownika obecnej wyprawy Krzysztofa Wielickiego), więc udany atak na K2 stanowiłby symboliczną klamrę, zamykał pewną epokę w historii polskiego himalaizmu.

Ale o wyprawie zrobiło się naprawdę głośno, gdy jej uczestnicy na wiadomość o dramatycznej sytuacji Tomasza Mackiewicza i Élisabeth Revol na Nanga Parbat podjęli próbę ich uratowania. Przez ładnych kilka dni ryzykowna, właściwie szaleńcza akcja ratunkowa znajdowała się w centrum uwagi mediów. Jednak w filmie temu wydarzeniu nie poświęca się zbyt wiele miejsca (i słusznie: znamy je na pamięć), za to obszernie relacjonuje dyskusje, jakie prowadzono w bazie już szczęśliwym sprowadzeniu Revol. Iść po jej partnera - najprawdopodobniej już nieżyjącego i znajdującego się w jeszcze mniej dostępnym miejscu - czy odpuścić? Tu po raz pierwszy, ale nie ostatni, jednomyślności nie było.

Choć dobrze wiemy, jak zakończył się i ten spór, i cała wyprawa, film-reportaż ogląda się w napięciu i z zainteresowaniem. Uzupełnia naszą wiedzę o wiele istotnych szczegółów i pokazuje ekspedycję od kuchni, a jest to perspektywa znacznie ciekawsza od tej głównej. Widzimy oczywiście to, co w tego rodzaju filmach najważniejsze i w pewnym sensie obowiązkowe: wysiłek towarzyszący wspinaczce, walkę z pogodą - niską temperaturą i wściekle zacinającym wiatrem - oraz własną słabością i utratą motywacji. Oglądamy też inne dramatyczne incydenty, które nastąpiły już po akcji na Nanga Parbat - pod tym względem ta nieco pechowa wyprawa dostarczała aż nadto materiału. Tylko szczęśliwy przypadek uratował dwóch wspinaczy przed schodzącą lawiną. Wcześniej Adam Bielecki oberwał w czoło i w nos spadającym kamieniem: zabieg zszywania ran przeprowadzony przez kolegę, który robił to pierwszy raz w życiu i musiał korzystać z udzielanych przez telefon rad fachowca, jest zresztą najlepszą sceną filmu, bolesną i zabawną jednocześnie.

Jednak w sumie najciekawsze w nim jest ukazanie relacji międzyludzkich, atmosfery panującej w zespole i pojawiających się w nim konfliktów. Najostrzejszy z nich przebiega między kierownikiem wyprawy, himalaistą doświadczonym, rozważnym i czującym ciężar osobistej odpowiedzialności, a Denisem Urubką, wspinaczem bardzo silnym i szybkim (to on, jeszcze przed Adamem Bieleckim, dotarł do ledwo żywej Revol), ale ryzykantem i człowiekiem niechętnie poddającym się dyscyplinie. Konflikt między indywidualnymi ambicjami a duchem zespołowej współpracy jest zresztą uniwersalny, ale podczas takiej wyprawy, gdzie żyje się pod stałą presją i podejmuje decyzje o życiu i śmierci, ma szczególny charakter. Autorowi udało się go oddać bez uproszczeń i sztucznych załagodzeń.

Paweł Mossakowski

USA 2019

Kino familijne, zwłaszcza dla miłośników psów oraz wyznawców reinkarnacji (psi bohater po śmierci przeistacza się w następnego). Tym razem Bailey w swoim nowym wcieleniu - suczka Molly, pół-beagle, pół-spaniel - ma opiekować się małym chłopcem imieniem C.J.

pmoss