Jak nasi krytycy ocenili nowości kinowe? [RECENZJE FILMOWE]

Rumunia, Francja, Belgia 2019 (L'extraordinaire voyage de Marona). Reż. Anca Damian

Urocza animacja pozwala nam się przejrzeć w wielkich, tęsknych, ale też mądrych oczach pewnego psa mieszańca, a konkretniej: suczki. Jej zdaniem człowiek to dziwne stworzenie.

Dlaczego?

Choćby dlatego, że o ile psy cieszą się małymi rzeczami i najchętniej nic by nie zmieniały, ludzie wciąż chcą czegoś nowego. - Nazywają to marzeniem. Ja nazywam to: Nie wiedzieć, jak być szczęśliwym - stwierdza Marona. Takie imię nosi, kiedy ją poznajemy. Leży na asfalcie i cofa film swojego życia. Doświadczenia, które zbierze, sprawią, że i jej definicja szczęścia się zmieni. Najpierw będzie to wielki, ciepły jęzor mamy zmywający problemy, potem posiadanie miejsca do zakopania kości oraz człowieka do pilnowania, kiedy śpi.
Dziewiątka (czyli najmłodsza z miotu) weźmie sobie do serca lekcję, jaką da jej mama, z którą nie spędzi, niestety, wiele czasu. - Uczcie się języka ludzi, żeby się przed nimi chronić - radzi szczeniakom tolerancyjna dama kundelka, wyznająca zasadę, że każdy ma prawo do. kości i miłości. Z ojcem, dogiem argentyńskim o rasistowskich poglądach, zostanie jeszcze krócej. Schronienie znajdzie u akrobaty Manolo topiącego smutki w alkoholu. Pewnego dnia ucieknie, by nie czuć się odpowiedzialną za jego wybory. Psinę przygarnie inżynier Istvan, w końcu suczka trafi do dziewczynki Solange. To ona da jej imię Marona, jednak straci zainteresowanie czworonożną kompanką w okresie dojrzewania.

Przechodząc od jednego człowieka do drugiego, zmienia imiona, ale odkrywa również kolejne odcienie i smaki życia. Suczka z nosem w kształcę serca zrozumie, by zawsze lizać twarz swojego człowieka, jakby to był ostatni raz, a po upadku docenić, że nie nastąpił z dużej wysokości.

Reżyserka Anca Damian, autorka m.in. poruszającego animowanego dokumentu Droga na drugą stronę, pozwala nam przyjąć perspektywę psa. Jednak inaczej niż choćby w cyklu żartobliwych, rysowanych minimalistyczną kreską "Psich sucharków" Marii Apoleiki, stawia na malowaną baśń. Choć humoru też w niej nie brakuje. Powstała piękna opowieść o przywiązaniu i zależności od kogoś, o bezwarunkowej miłości, akceptacji świata i ludzi takimi, jacy są.

Właściwie jak tych ludzi widzi Marona? Ilustracje Brechta Evansa przywołują na myśl twórczość Marca Chagalla, Pabla Picassa, Joana Miro, Henriego Matisse'a czy George'a Grosza. Każdy bohater rysowany jest w innym stylu, podobnie różnią się ich domy, światy. Obrazy przekształcają się niczym w kalejdoskopie, a cała historia - mimo egzystencjalnego, chwilami wręcz melancholijnego charakteru - zyskuje ożywiające tempo. Niepotrzebnie dłuży się tylko pobyt u Solange, ale to w gruncie rzeczy drobiazg.

Próba rozgryzienia psiej perspektywy przynosi garść trafnych spostrzeżeń. na temat ludzi. Bo oczy Marony to lustro, które Damian stawia przed sobą oraz widzami. Jej film przypomina proste prawdy. Uwrażliwia dzieci, ale przecież także dorosłym przyda się taka zmiana perspektywy i refleksja.

Piotr Guszkowski

Polska 2020. Reż. Sam Akina. Aktorzy: Piotr Adamczyk, Adam Woronowicz, Anna Dereszowska, Weronika Książkiewicz

Farsa Raya Cooneya o londyńskim taksiarzu bigamiście, która od ćwierć wieku podbija polskie sceny, doczekała się adaptacji na potrzeby dużego ekranu.

Londyn zamienia się w Warszawę, a John Smith zostaje Janem Kowalskim. Kiedy ląduje w szpitalu, nie martwi się zbytnio swoim stanem zdrowia. O ból głowy przyprawia go tylko myśl, że zostanie. zdemaskowany. Niepozorny mężczyzna od lat wiedzie bowiem podwójne życie. Lawirowanie pomiędzy dwiema żonami wymagało nie lada organizacji. Teraz interesuje się nim jeszcze inspektor policji, a do drzwi zapuka mafia. Wymyślonymi na poczekaniu kłamstwami bohater próbuje wybrnąć z poprzednich, jednak powoli przestaje mu starczać wymówek. Połapać się w tym wszystkim - oprócz Kowalskiego oczywiście - potrafi wyłącznie jego interesowny kumpel Staszek. W otwierającej film scenie obaj klęczą przed gangsterami domagającymi się zwrotu pieniędzy, mocno już poturbowani.

Nie obraziłbym się, gdyby do podobnego stanu doprowadziła mnie wreszcie polska komedia. Recenzent trafił na ostry dyżur po tym, jak ze śmiechu spadł z kinowego fotela - to dopiero rekomendacja, prawda? Nie tym razem. Choć Mayday nie jest wcale najgorzej napisane, a i poprowadzone w całkiem niezłym tempie. Duża w tym zasługa Piotra Adamczyka i Adama Woronowicza. Dziesięć lat temu panowie próbowali zrobić Święty interes na starej Syrence Karola Wojtyły. Znany z czucia komedii Adamczyk utrzymuje przyzwoity poziom, ale to Woronowicz ma tu parę popisów, zagranych niemalże na jednym oddechu. Czuć między nimi chemię większą niż w małżeństwach Kowalskiego. Szkoda, że nie dostali ciut ambitniejszego tekstu.

Scenarzyści czerpią z inwentarza komedii omyłek i slapsticku, żart bywa niewybredny. Zamiast opowieści o krzywym fiutku, który po czterech operacjach korygujących wygląda jak robota nawalonego Frankensteina, wolałbym więcej humoru sytuacyjnego opartego na językowych dwuznacznościach czy wynikających z nich błędach wnioskowania. Wielokrotnie żony Janka słyszą przecież to, co chcą usłyszeć.

Ponadto twórcy Mayday nie mogą się zdecydować, czy chcą być niepoprawni, czy wręcz przeciwnie - a trudno im pogodzić jedno z drugim. Próbują na przykład odwrócić nietolerancję bohaterów trącącego myszką oryginału (np. policjant potępiający homofobię), choć zarazem jednym z motywów jest aluzja, że Janek ze Staszkiem to para gejów, co uruchamia wyłącznie stereotypowe skojarzenia. Nie do końca przekonuje też finałowy triumf kobiet. Nie dość, że wcześniej przedstawiano je jako raczej naiwne, to jeszcze za prezent na rocznicę odwdzięczały się seksem. A przecież tkwił w tym materiale potencjał na coś więcej niż prosty śmiech.

Spomiędzy komediowych szwów przebija zresztą czasem zupełnie nieśmieszny wymiar historii naszego bigamisty i jego żon. Jednej brakuje tego, co daje mu druga, świadome swych słabości skrywają kompleksy. Zresztą główny bohater sam zdolny jest do autorefleksji w tej plątaninie kłamstw (tak naprawdę to ja oszukiwałem siebie).
W końcu Ray Cooney powtarzał, że farsa bliska jest tragedii. Za przykład podawał scenę z mężem znajdującym żonę w łóżku z najlepszym przyjacielem. Jego zdaniem różnica pomiędzy tymi dwoma gatunkami powinna polegać nie na reakcji męża, tylko publiczności.

Piotr Guszkowski

USA 2019. (Spies in disguise)  Reż. Nick Bruno, Troy Quane. Głosów użyczają m.in.: Waldemar Barwiński, Przemysław Glapiński, Anna Moskal

Animowana komedia szpiegowska czyli James Bond dla dzieci.

Atletycznie zbudowany i ubrany w smoking Lance jest gwiazdą agencji wywiadowczej, mieszanką Jamesa Bonda i agenta J z Facetów w czerni. Gdy międzynarodowy terrorysta Killian wrabia go w kradzież groźnej broni i wydział spraw wewnętrznych zaczyna deptać mu po piętach, zwraca się o pomoc do zatrudnionego w agencji Waltera, młodocianego geniusza technologii i projektanta gadżetów. Pracujący właśnie nad bezprzemocową bronią Walter pomyłkowo zamienia go w gołębia.

Szału nie ma. Tajni to produkcja raczej przeciętna, nieobciachowa, ale też niepowalająca. Fabuła jest sztampowa, w dużym stopniu zrzynająca pomysły z dorosłych filmów szpiegowskich, a także zanadto rozproszona, pozbawiona zdecydowanego kierunku i rytmu. Być może dlatego, że zbyt wiele spraw trzeba tu załatwić: i wynaleźć antidotum odptaszające Lance'a, i udaremnić niecne plany Killiana, i uciec przed tropiącą naszych bohaterów ekipą z wydziału spraw wewnętrznych. Wszystkie te trzy wątki plączą się tu i kitwaszą, przeszkadzając sobie wzajemnie.

Poziom humoru też nie zachwyca. Oczywiście ze zderzenia dwóch tak niekompatybilnych osobowości jak Lance i Walter, a przede wszystkim z przemiany narcystycznego supermena w pospolitego ptaka da się wykrzesać sporo dowcipów, ale są one w większości oczywiste i, powiedzmy dyplomatycznie, niewyszukane (a niekiedy dość nieapetyczne). Przeważa mało pomysłowy slapstick, co jest zbyt niskim ukłonem dla najmłodszej widowni.

Doceniam jednak, że udało się - niejako wbrew prawom gatunku - niemal całkowicie uniknąć tu przemocy. To głównie zasługa pacyfisty Waltera, wynalazcy środków raczej obezwładniających niż likwidujących przeciwnika. Ich działanie nie jest przy tym pozbawione wdzięku, choć tłumaczone w niezrozumiały dla dziecięcej publiczności sposób. Przy tej okazji oddaje się tu sprawiedliwość walorom intelektu: on też się liczy, nie tylko fizyczna siła czy umiejętność celnego przykopania, co można uznać za tezę niemal rewolucyjną.

Film powinien spodobać się targetowi, czyli chłopcom poniżej 10 lat, ale dorośli, mówiąc oględnie (jestem w dyplomatycznym nastroju), mogą się niecierpliwić. Ja wywierciłem siedzeniem dziurę w fotelu.

Paweł Mossakowski

Francja/ Katar/ Niemcy/ Kanada/Turcja/Palestyna 2019. (It must be heaven) Reż. Elia Suleiman Aktorzy: Elia Suleiman

Komedia absurdu w stylu niemego kina. Palestyński reżyser wyjeżdża na Zachód.
Grający tu samego siebie Elia Suleiman ma już dość życia w Nazarecie (nieznośni sąsiedzi, grubiańska policja, młodzieńcy z bejsbolami na ulicach itp.) i wyjeżdża na Zachód, najpierw do Paryża, a następnie do Nowego Jorku. Innym - oprócz zmęczenia Palestyną - powodem jego wyjazdu jest chęć zgromadzenia funduszy na realizację filmu, co powinno być dobrą wiadomością dla miłośników metainterpretacji.

Jednak podróż jest pod każdym względem rozczarowująca. Świat Zachodu okazuje się tak samo chaotyczny, niestabilny i absurdalny jak ten pozostawiony za sobą na Bliskim Wschodzie. Suleiman, a właściwie jego ekranowe alter ego o wyglądzie klasycznego intelektualisty - posiwiała broda, okulary i słomkowy kapelusz - w milczeniu obserwuje surrealistyczne sceny rozgrywające się przed jego oczami. Nie komentuje ich - w całym filmie wypowiada zaledwie kilka słów; to w zasadzie nieme kino - tylko przygląda się im z łagodną, melancholijną rezygnacją. Nasz świat zwariował, zaś intelektualista/artysta nic na to nie może poradzić.

Jego spojrzenie jest jednak wyczulone nie tylko na absurdy, ale też, i może przede wszystkim, na wszelkie przejawy policyjnej opresji, państwowej kontroli i nadużyć władzy. Świat staje się jedną wielką Palestyną - mówi w jednym z wywiadów. No, tak źle chyba jeszcze nie jest. To raczej reżyser, jak ślimak dźwigający na grzbiecie swój dom, wszędzie wozi Palestynę ze sobą i przez pryzmat swojego kraju postrzega rzeczywistość Zachodu. Choć może jako przybysz z zewnątrz widzi ostrzej i bardziej przyszłościowo niż jego mieszkańcy?

Niebo jest bardziej serią skeczów niż ukierunkowaną historią i, niestety, są one bardzo nierówne. Bywają pomysłowe i zabawne (choć raczej obliczone na wywołanie uśmiechu niż śmiechu), ale zdarzają się też wysilone i manieryczne. Zarówno to, jak i perspektywa niezaangażowanego, maksymalnie pasywnego bohatera sprawiają, że jeśli nie kupi się jego konwencji, to film będzie nużący. A jest to konwencja dość swoista - wyrastająca z tradycji Bustera Keatona czy Jacques'a Tati, a ze współczesnych najbliższa chyba Szwedowi Royowi Anderssonowi - zaś jej podstawą jest łykanie nonsensów z kamienną twarzą. Ma ona u nas swoich zwolenników, mnie smakowało średnio.

Paweł Mossakowski