Kontrowersyjne "365 dni" i inne nowości [RECENZJE FILMOWE]

USA 2019 (The Farewell). Reż. Lulu Wang. Aktorzy: Awkwafina, Shuzhen Zhao, Tzi Ma, Diana Lin

Tragikomedia. Chińska rodzina ukrywa przed seniorką rodu jej śmiertelną chorobę.
Billy (Awkwafina), 30-letnia początkująca pisarka mieszkająca w Nowym Jorku, dowiaduje się, że Nai Nai, jej ukochana babcia z Changchun, ma zaawansowanego raka. Oraz że siostra babci postanowiła jej o tym nie informować, a cała reszta rozsianej po świecie rodziny też uznała, że tak będzie najlepiej. Aby jednak wszyscy mogli się z umierającą pożegnać, organizuje się pośpiesznie wesele kuzyna z jego japońską dziewczyną, tak by Nai Nai nie zdziwiła się z powodu rodzinnego najazdu i nie nabrała niepotrzebnych podejrzeń.

Billy, wychowana w zachodniej kulturze, ma jako jedyna wątpliwości, czy babcię należy oszukiwać. Uważa to za nieetyczne, a w pewnym momencie mówi nawet, że w Stanach byłoby to nielegalne (na co słyszy: Tu nie Ameryka). Poza tym obawia się, że będąc z babcią, z którą czuje się tak mocno związana, nie zdoła ukryć swoich emocji. Rodzina zresztą podziela te obawy i początkowo nie chce, aby Billy w ogóle przylatywała do Chin. Ma też swoje racje. Praktyczne: po co martwić biedną kobietę, niech pogrążona w błogiej nieświadomości cieszy się życiem, póki może. I kulturowe: człowiek nie jest osobną indywidualnością, tylko częścią większej całości, rodziny czy szerszej - wspólnoty. W tym kontekście zresztą coś jest na rzeczy. W końcu nasza śmierć nie należy wyłącznie do nas, skoro cierpieć potem będziemy nie my, ale nasi najbliżsi.

Jak zawsze w filmach o Wielkiej Mistyfikacji napięcie zbudowane jest wokół kwestii: czy się nie wyda? Czy np. Billy nie sypnie albo nie zdradzi się jakąś uczuciową reakcją? I jest to napięcie tym silniejsze, że starsza pani wygląda czasem tak, jakby wszystkiego się domyślała. Jest przy tym osóbką wielce energiczną, bynajmniej nie zachowującą się tak, jakby zostały jej trzy miesiące życia, o bystrym umyśle i ciętym języku. Ma zwyczaj walenia prosto z mostu, co myśli - i do niej też należą najlepsze kwestie w filmie.

Kłamstewko ma epizodyczną strukturę, składa się z kameralnych scen rozgrywających się między członkami tego licznego klanu oraz zbiorowych spotkań, na czele z fałszywym weselem. W ich trakcie wyłaniają się też inne (poza głównym) dramaty i dramaciki, ujawniają kulturowe różnice między Wschodem a Zachodem oraz konflikty międzypokoleniowe, np. między Billy a jej dość nieznośną matką. Pojawia się też, dobrze u nas zrozumiały, problem emigracji. W ogóle przy swoich wszystkich chińskich specyficznościach to bardzo uniwersalne kino.

Brzmi to wszystko bardzo poważnie, podczas gdy Kłamstewko jest przede wszystkim komedią (najzabawniejsza scena rozgrywa się na cmentarzu), choć nie popadającą w sitcomową farsowość. Z drugiej strony, przy takim temacie łatwo było wpaść w łzawy sentymentalizm, czego również udało się uniknąć.

Trzeba pogratulować reżyserce dobrego zmysłu równowagi. Ma ona dwie potężne sojuszniczki w postaci bardzo dobrych aktorek grających główne bohaterki. Zhao jako Nai Nai jest czystym żywiołem, ale bardziej zaskoczyła mnie Awkwafina, kojarzona raczej z rolami komediowymi. Tu udowadnia, że potrafi grać serio, postać złożoną, o pogmatwanych emocjach i niepozbawioną wewnętrznych sprzeczności: zżyma się, że wszyscy odstawiają tu przedstawienie, ale sama znów taką wielką prawdomówczynią nie jest i np. ukrywa przez rodziną fakt, że w Nowym Jorku nie idzie jej najlepiej.

Zdecydowanie udane kino. Ogląda się bardzo przyjemnie, o co trudno by podejrzewać film, który zaczyna się od zdiagnozowania nowotworu w czwartym stadium rozwoju.

Paweł Mossakowski

Kanada 2019 (La femme de mon frere). Reż. Monia Chokri. Aktorzy: Anne-Elisabeth Bosse, Patrick Hivon, Evelyne Brochu

Obyczajowy, o komediowym odcieniu. Bezrobotna filozofka, nie mając pieniędzy na czynsz, wprowadza się do brata. A tu brat kobieciarz nagle się zakochuje.

35-letnia Sophia robi doktorat z filozofii, ale nie dostaje wymarzonej pracy na uczelni. Bezrobotna, bez pieniędzy, a ze studenckim długiem na karku wprowadza się do brata Karima. Karim, bardzo zżyty z siostrą i lekko traktujący swoje związki z kobietami, nieoczekiwanie zakochuje się w blondwłosej Eloise, którą Sophia miała okazję poznać w dość szczególnych okolicznościach.

Debiut reżyserski Moni Chokri, aktorki znanej z filmów Xaviera Dolana (Wyśnione miłości, Na zawsze Laurence), był dla mnie ciekawy z dwóch powodów. Po pierwsze, ze względu na typ bohaterki, w życiu zachodnich społeczeństw występujący często, a w kinie rzadziej spotykany. Bezrobotna inteligentka (zbyt wykształcona na oferowane stanowiska, a jednocześnie pozbawiona doświadczenia, jak określa ją doradczyni zawodowa), ani młoda, ani stara, o wyrazistych, lewicowo-feministycznych przekonaniach. Chokri nie stara się zrobić z niej na siłę sympatycznej, miłej kobiety, którą się z miejsca polubi. Sophie jest sarkastyczna, malkontencka i beserwiserska, nie zawsze konsekwentnie trzyma się własnych, kategorycznie wypowiadanych poglądów, czasami trzyma się ich aż zanadto konsekwentnie: nonszalancja, z jaką traktuje aborcję, nawet mnie zadziwiła (idzie na zabieg jak do manikiurzystki).

Takie szczere podejście reżyserki do portretowanej przez siebie bohaterki mnie się akurat podoba, choć widzowie, którzy lubią się z głównymi postaciami identyfikować, mogą mieć z tym kłopot. Po drugie, ciekawa jest nakreślona w filmie sytuacja: Sophie jest bardzo mocno - i z wzajemnością - związana z bratem, a tu pojawia się kobieta będąca w pewnym sensie rywalką. Lubimy takie trójkąty!

Z tego wszystkiego mógłby powstać posępny dramat psychologiczny, a zrobił się lekki film obyczajowy, nieledwie komedia. Piszę nieledwie, żeby nie wytwarzać w widzach fałszywych oczekiwań. Scen wywołujących żywiołowy śmiech jest tu niewiele (Sophie bezlitośnie obgadująca Eloise, nie wiedząc, że ta ją słyszy; mina, jaką robi na jej widok, nie mogąc otwarcie wyrazić swojej wrogości; wspólny, wprawiający wszystkich w dyskomfort obiad rodzinny). Ale pochichotać sobie można.

Paweł Mossakowski

Monos Kolumbia/ Argentyna/ Holandia/ Niemcy/ Szwecja/ Urugwaj/ USA/ Szwajcaria/ Dania 2019. Reż. Alejandro Landes. Aktorzy: Sofia Buenaventura, Julianne Nicholson, Laura Castrillon

Dramat o nastoletnich guerillas (płci obojga, co ważne), czyli Władca much w południowoamerykańskiej scenerii. Szalony film.

Ośmioosobowy oddział tytułowych Monos stacjonuje w obozie w górach, pilnując amerykańskiej zakładniczki zwanej Doktorką, zajmując się powierzoną mu krową, odprawiając grupowe rytuały i ćwicząc pod okiem niekiedy wizytującego go podoficera. Podczas zorganizowanej pewnego wieczoru imprezy Monos strzelają na wiwat ze swoich półautomatów, ale ta zabawa niedobrze się kończy.

Od tego momentu ta zintegrowana, uporządkowana hierarchicznie grupa zaczyna się rozpadać, a stosunki wewnątrz niej - zwłaszcza stosunki władzy - gwałtownie zmieniać. Postępującemu chaosowi sprzyjają też okoliczności zewnętrzne - Monos ze swojej odosobnionej, zatopionej w chmurach bazy muszą ewakuować się do dżungli. Atmosfera robi się coraz gęściejsza, coraz mroczniejsza - momentami przypomina się Czas Apokalipsy Coppoli.

W Monos nie ma jednej, głównej postaci, za którą byśmy stali - najbliżej do niej planującej ucieczkę zakładniczce. Podobnie nie sposób oceniać ich racji politycznych czy ideologicznych. Nazwa kraju, w którym rozgrywa się akcja, nigdy nie pada (choć łatwo się domyślić, że chodzi o Kolumbię), a oddział należy do szerszej Organizacji. Nie wiemy też czy wszystko to dzieje się w przeszłości (co uspokajające), czy w przyszłości (co niepokojące). Jednak niejaka abstrakcyjność czy - jak kto woli - alegoryczność filmu podnosi tylko jego uniwersalność. To studium grupowej psychologii czy też opowieść o anarchizacji życia, w którym zaczyna się liczyć tylko przetrwanie.

Szalony, jakby ogarnięty tropikalną gorączką, surrealistyczny film. I to nie tylko wtedy, gdy przenika do dręczących snów bohaterów czy przedstawia ich odjazd po halucynogennych grzybkach wyhodowanych przypadkowo na krowim łajnie. Surrealizm odnajdziemy też w codziennych, w zasadzie realistycznych sytuacjach.

Nie ma w Monos rozumianej potocznie fabuły, co nie przeszkadza jednak w wytworzeniu solidnego napięcia. Zdarzają się tu również - choć nie w nadmiarze - drastyczne sceny (z tego punktu widzenia nie polecałbym go zwłaszcza wegetarianom). Ale w sumie jest filmem niezwykłym, nieprzypadkowo, choć bez powodzenia, zgłoszonym przez Kolumbijczyków do Oscara. Ma wspaniałe zdjęcia i rewelacyjną, świetnie współgrającą z nastrojem muzykę. Przypomina sen, ale z tych, które pamięta się długo.

Paweł Mossakowski

Polska 2020

Erotyczny, ekranizacja bestsellera Blanki Lipińskiej. Zapowiada się hit frekwencyjny. Laura odnosi sukcesy zawodowe, gorzej przedstawia się jej życie osobiste. Aby ratować swój pozbawiony namiętności związek, wyjeżdża z partnerem na Sycylię. Tam zostaje porwana i uwięziona przez Massimo, młodego i przystojnego mafiozo, który daje jej 365 dni na pokochanie go.

USA 2019

Dokument o miłosnym związku Leonarda Cohena i jego norweskiej muzy, Marianne Ihlen. Poznali się w 1960 r. na greckiej wyspie Hydra, gdy ona dochodziła do siebie po nieudanym małżeństwie, a on marzył o zostaniu pisarzem...

Niemcy/Chiny 2019

Animowany, familijny. Grupka rozpieszczonych przez swoich właścicieli zwierząt, dowodzona przez wytworną kocicę Belle, jednoczy siły z bezpańskim kundlem Rogerem, gdy miasto, w którym żyją, zostaje opanowane przez roboty.